Celtic Fields

Celtic Fields

Periode: 700 v.Chr. tot heden

De benaming ‘Celtic Fields’ is begin 20^e eeuw bedacht door Engelse archeologen. Een meer adequate benaming is ‘raatakkers’, naar de vorm van deze prehistorische veldjes. Toch wordt de naam Celtic Fields nog veel gebruikt in ons land.

Celtic Fields behoren tot een landbouwsysteem dat werd toegepast in heel noordwest Europa, van Zweden tot Ierland, van 500 jaar v. Chr. tot 100 jaar n. Chr. In Nederland treffen we deze akkers vooral op de Veluwe, in Drenthe en op de Utrechtse heuvelrug aan. De gemeente Ede telt vele raatakker-complexen, waarvan we de meest prominente zullen toelichten.

Raatakkers
De eerste landbouwers in onze omgeving hadden voorkeur voor zandgrond. Men verdeelde de grond in kleine, veelal vierkante, aaneensluitende akkers van 35 x 35 meter tot 50 x 50 meter. De lage walletjes er omheen zijn vermoedelijk ontstaan doordat om veldjes stobben, stenen en ander afval werd neergelegd. Om stuifzand buiten en het vee binnen de veldjes te houden, werden op de walletjes vaak struiken geplant. Op de akkers verbouwde men spelt, gierst, duivenbonen en later ook rogge. Eeuwenlang lagen de Celtic Fields vrijwel onaangetast in bos of heide, pas in de Middeleeuwen veranderden vele velden in stuifzand. Eind 19^e en begin 20^e eeuw werden veel heidevelden en Celtic Fields ondergeploegd. De oude raatakker-complexen zijn tegenwoordig alleen nog op luchtfoto’s te herkennen als lichte welvingen met een soort dambordpatroon in het landschap.

Kelten
Kelten behoorden niet tot één volk; het is een verzameling van volken en stammen die een Keltische taal spraken. Deze taal ontstond rond de zesde eeuw v.Chr. en verspreidt zich over grote delen van Europa. Keltisch wordt tot op de dag van vandaag in delen van Ierland, Wales en Bretagne gesproken. De benaming Celtic Fields is niet geheel juist, daar niet alle Keltisch sprekende volken in Europa op deze manier hun grond bewerkten.

Wekeromse Zand
De Celtic Fields bij het Wekeromse Zand, aan de Vijfsprongweg tussen Wekerom en Meulunteren is één van de grootste complexen van ons land. Deze raatakkers beslaan een oppervlakte van ongeveer 80 hectaren. Op het complex zijn ook resten van boerderijen gevonden op enkele akkertjes. Waarschijnlijk bouwde men als de boerderij vervallen was hem elders op het complex weer op. Het oude erf werd dan weer een akkertje. De schrale grond bracht niet veel op en waarschijnlijk kon het hele complex van Wekerom maar twee tot drie families van voedsel voorzien. Toen rond het begin van onze jaartelling de ijzeren ploeg werd geïntroduceerd kon men betere, lemiger grond gaan bewerken en verliet men langzamerhand de Celtic Fields.

Boerderij
De Celtic Fields bij het Wekeromse Zand zijn pas is 1996 ´ontdekt´. Met behulp van vrijwilligers is het complex bij Wekerom enkele jaren later opgeschoond, waardoor de structuur van de Celtic Fields zichtbaar werd. Bij archeologisch veldonderzoek in 2006 werden sporen van bewoning in de ijzertijd gevonden. De beheerder van het complex, Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen, besloot een hectare met raatakkers te restaureren c.q. te reconstrueren en in te zaaien. Bovendien ontstond het idee een boerderij uit de ijzertijd te herbouwen. In de zomer van 2011 verrees hier een boerderij, compleet met een opslagschuurtje, een z.g. ‘spieker’. De vorm en afmetingen van de boerderij zijn gebaseerd op aannames, omdat niemand weet hoe het er ooit precies heeft uitgezien. De bouw van deze unieke replica was mede mogelijk door steun van de provincie Gelderland.

Bennekom
Op een terrein van ongeveer 4,5 ha gelegen tussen de Panoramaweg en de spoorlijn in Bennekom vinden we een complex met Celtic Fields. Al lang heeft men vermoed dat hier, naast een prehistorische grafheuvel ook raatakkers te vinden moesten zijn. In 1982 is dit met behulp van luchtfotografie inderdaad bevestigd. Enkele jaren geleden zijn deze akkers door vrijwilligers gerestaureerd. In november 2011 is het complex (eigendom van de gemeente Ede) door vrijwilligers van de Archeologische Monumentenwacht opgeknapt, zodat het zicht op de kenmerkende walletjes rond de raatakkers sterk is verbeterd. Tevens werd een nieuw informatiepaneel over de Celtic Fields onthuld.

Drieberg
Het hoogste punt van de Edese heide wordt gevormd door een rug genaamd ‘Drieberg’, waarop 5 (en niet 3) grafheuvels liggen. Van hieraf kan het geoefende oog nog Celtic Fields ontdekken. Alleen op vergraste plekken met weinig begroeiing zijn de contouren in het terrein zichtbaar en dan voornamelijk de hoekpunten van de walletjes. Het raatakker-complex ligt zoals gebruikelijk op de oostelijke of zuidelijke helling, waar de zon het krachtigst is. De boeren hebben hier waarschijnlijk niet op of bij hun akkers gewoond, omdat er geen water beschikbaar was. De nederzetting zou mogelijk in de richting van de Kreelseplas gezocht moeten worden.

Met tenminste 14 verschillende complexen, van in totaal vele honderden hectaren, mag Ede zich met recht ‘Celtic Field Gemeente’ van Nederland noemen.

Getoonde foto
GA40792   Prehistorische boerderij