Park Maanen

Park Maanen

Periode: 1900 tot heden

De aloude buurt Maanen besloeg eeuwenlang een gebied met arme grond; veel heide en stuifzand. Het huidige gebied Ede-Zuid behoorde grotendeels tot deze buurt, die geleidelijk haar eigendommen verkocht.

Het begon, voor 1840, met de verkoop van grond aan het Rijk voor de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Arnhem (Rhijnspoorweg). Kort na 1900 volgde een gedeelte ten oosten van de Grintweg voor militair oefenterrein en de bouw van kazernes. Daarna werd het turfveld en de Maanderheuvels verkocht. In de omgeving van het station kwamen flinke percelen in handen van de firma R. Cruijff en Zoon uit Amsterdam, die toekomst in Ede zag. Van de bezittingen van de buurt bleef zo weinig over dat de geërfden in maart 1911 besloten de buurt op te heffen.

Garnizoen
Vanaf 1906 werd Ede garnizoensplaats; in die jaren verrezen er ten zuiden van de spoorlijn ruime villa’s, bestemd voor officieren en beter gesitueerden. En zo ontstond het Park Maanen, in de volksmond het Maanderpark en later simpelweg ’t Park genoemd. Er werd een hotel gebouwd en de Eerste en Tweede Parkdwarsstraat werden aangelegd. Al spoedig kwamen de eerste winkeliers en caféhouders en langzamerhand groeide aan de Parkweg een woonwijk. Ook aan de bouwstijl was te zien dat de plannenmakers van buiten Ede kwamen. De bewoners van ’t Park waren vrijwel allemaal import, voor het merendeel werkzaam bij het garnizoen of de spoorwegen. Mede door hun wat lossere levensstijl was er weinig contact tussen de bewoners van het oude en het nieuwe Ede.

Parkhotel
Het in 1905 gebouwde ‘Parkhotel’ was zeker voor die tijd groots opgezet. Het hotel heeft nooit aan de verwachtingen voldaan. Officieren waarop men sterk had gerekend kwamen er weinig, vreemdelingen zag men er zelden en voor het ‘gewone’ volk bleek het te deftig. Na enkele jaren met verlies te hebben gedraaid werd het hotel gesloten. In de mobilisatie deed het dienst als kazerne voor reserveofficieren. In de periode 1919-1922 bood het voormalige hotel onderdak aan groepen meisjes uit Limburg die bij de ENKA werkten. Daarna werden er nog lessen voor middelbaar onderwijs gegeven. Het Parkhotel werd in 1955 afgebroken.

Waterleiding
In het begin van de 20^e eeuw was er in Ede nog geen drinkwatervoorziening. Alle aanvragen hiertoe werden door de gemeenteraad afgewezen. In 1905 werd de aanvraag van R. Cruijff en Zoon wel gehonoreerd; deze aanvraag gold voor de aanleg van een waterleidingnetwerk in het Park Maanen en voor de (te bouwen) kazernes. Cruijff kreeg de concessie onder voorwaarde dat hij een tienjarig contract afsloot voor de levering van water aan de militaire gebouwen. Na ’t Park werd langzamerhand ook in andere wijken van Ede waterleiding aangelegd.

ENKA
De komst van de ENKA in 1922 betekende een geweldige uitbreiding van ’t Park. Honderden werknemers kwamen van buiten Ede en voor hen werden hele woonwijken gebouwd. Ook voor het hogere personeel werden veel huizen gekocht of gebouwd. Een belangrijke aankoop in 1922 was villa ‘Reehorst’. Deze villa werd omgebouwd tot ontspanningsoord voor ENKA-personeel. In 1930 werd het gebouw vervangen door een nieuw gebouw dat later zou uitgroeien tot het huidige congrescentrum. De komst van de ENKA-fabrieken deed het Park Maanen in korte tijd een grondige verandering ondergaan. Helaas ging dit ten koste van de gemoedelijkheid die zo typerend was voor ’t Park. Met de komst van flinke aantallen gezinnen ontstonden er meer kansen voor winkels en openbare gelegenheden, die zich bijna allen aan de Parkweg vestigden.

Bombardementen
Op 17 september 1944 werd Ede, en in het bijzonder Ede-Zuid, zwaar getroffen door geallieerde bombardementen, voorafgaand aan de luchtlandingen op de heide. De omgeving van de Parkweg kreeg het zeer zwaar te verduren; vrijwel de gehele Tweede Parkdwarsstraat verdween. Alleen al in deze straat waren elf doden te betreuren. Deze huizen werden na de oorlog niet meer opgebouwd.

Plannen
Met name het voorste deel van de Parkweg (gezien vanaf het station) maakt een verpauperde indruk. Sinds december 2011 ligt er een bestemmingsplan van het college van B&W van Ede voor het project ‘Kop van de Parkweg’. De ambitie is dit deel van de Parkweg te transformeren tot een levendig gebied waarin wordt gewerkt, gewoond, gewinkeld en uitgegaan. 

Sinds 1945 is de naam ‘Park Maanen’ geheel verdwenen; dit gebied noemt men nu (officieus) ‘Oranjepark’. Deze benaming komt doordat vele straatnamen zijn ontleend aan het koninklijk huis.

Getoonde foto
GA16600