Nutsbedrijven in Ede

Nutsbedrijven in Ede

Periode: 1905 tot heden

De Nutsbedrijven in de Gemeente Ede kunnen als volgt worden ingedeeld : 

1. Gemeente Gasfabriek 1904-1978
2. N.V. Edesche Waterleiding Maatschappij 1906-1948
3. Dienst Gemeente Lichtbedrijven 1921-1925
4. Waterleidingbedrijf Gemeente Ede 1949-1951
5. Gas- en waterleidingbedrijf der Gemeente Ede 1951-1978
6. Waterleidingbedrijf Nuon / Vitens 2001- heden

1) Gemeente Gasfabriek (1904 -1978)
In 1903 werd door de gemeente Ede een commissie ingesteld om na te gaan of de exploitatie van een gasfabriek voor rekening van de gemeente Ede al dan niet wenselijk was. Bij besluit van de Raad d.d. 13 Mei 1904 nr. 701 werd besloten een gasfabriek te exploiteren aan de Schaapsweg te Ede. De fabriek werd gebouwd door de Duitse firma C.Franke te Bremen. Deze firma had reeds in 1902 een concessie voor de gaslevering aangevraagd, hetgeen toen echter werd geweigerd. Reeds op 18 januari 1905 was de fabriek bedrijfsklaar. Na enige tijd proefdraaien, kon begonnen worden met de leverantie van gas op 8 maart 1905. De straatverlichting door middel van gloeiende spijkers (= straatlantaarns op basis van petroleum) verloor snel terrein. Gas werd verkregen uit kolen. Na het in bedrijf nemen bestond het personeel uit vier man inclusief de directeur, die tevens gemeente-architect was. Er waren op dat moment 119 afnemers en 75 straatlantaarns. Daarvoor was per jaar 395 ton steenkool voldoende tegen een prijs van f 10.10 per ton. Ultimo december 1954 waren er 7.246 verbruikers en bestond het personeel uit 70 mensen. De productie van 5.7 miljoen kubieke meter gas vereiste 11.783 ton kolen. De kolen kosten nu een factor 7 meer dan in 1905, de lonen zijn ongeveer in dezelfde mate gestegen, en gemiddeld is de gasprijs maar tweemaal zo duur geworden (plm. 15,5 ct per m3 in 1954, tegen 7,5 ct in 1905). De relatief gunstige positie van de gasproductie was te wijten aan de grote voorraden aan kolen.

Het spreekt vanzelf dat beide wereldoorlogen de aanvoer van kolen sterk beïnvloed hebben, zelfs in die mate dat op 13 december 1944 het gasgebruik voor kookdoeleinden werd verboden. De productie van steenkoolgas werd op 14 oktober 1959 beëindigd wegens het beschikbaar komen van aardgas uit Slochteren (Groningen). Op 16 april 1963 werd een aardgascontract afgesloten tussen het Staatsgasbedrijf  (Later : N.V. Nederlandse Gasunie) en  de Gemeente Ede betreffende de levering van aardgas. Als datum van ingang gold 5 november 1958. Ingaande 1 juli 1951 werden de Gemeente Gasfabriek en het Waterleidingbedrijf Gemeente Ede technische- en administratief samengevoegd. 

2)  N.V. Edesche Waterleiding Maatschappij (EWM, 1906-1948)
Op 7 januari 1905 verzocht de firma R.Cruyff te Amsterdam om een vergunning tot het aanleggen van een net van waterleidingbuizen in het Park Maanen te Ede. De vergunning werd verleend door de gemeenteraad van Ede op 7 februari 1905. In september 1905 werd een concessie voor de duur van 30 jaar verleend door de raad. De commissionaris was verplicht de waterleiding op 1 Mei 1906 zover gereed te hebben, teneinde op die tijd de militaire gebouwen van water te voorzien en op 1 Augustus 1906 de waterleiding over het gehele buizennet in exploitatie te hebben en gedurende de gehele tijd van de concessie in exploitatie te houden. De watertoren werd in 1906 op de percelen  “de Klinkenberg”en “De Paaschberg” gebouwd. Deze percelen werden verpacht aan bovenstaande firma. 

Op 13 en 20 maart 1935 werd de concessie door B&W in de kadastrale  gemeenten  Ede , Bennekom, Lunteren en Geldersch-Veenendaal voor 10 jaar verlengd. Op grond van de overnameclausule in de concessie nam her Gemeentebestuur van Ede de exploitatie van de N.V. Edesche Waterleiding maatschappij (EWM) per 1 januari 1949 in eigen beheer. Deze overname had nogal wat  (juridische) voeten in de aarde. Op 10 Augustus 1950 werd door de gemeenteraad het overnamebesluit genomen, daarna volgde op 29 november 1950 de bekrachtiging door Gedeputeerde Staten van Gelderland. Uiteindelijk werd tot een schikking overgegaan . De overnamedatum  ging in per 1 Mei 1950. 

3)  Dienst Gemeente Lichtbedrijven (1921 – 1925)
Deze dienst bestond uit twee bedrijven : Gas en Elektriciteit. Per 1 juli 1925 werd het elektriciteitsbedrijf door de PGEM overgenomen, waarna het overgebleven gasbedrijf werd samengevoegd met de Gemeente Gasfabriek Ede.

4) Waterleidingbedrijf Gemeente Ede (1949 – 1951)
De N.V. Edesche Waterleiding Maatschappij (EWM) verzorgde de watervoorziening in de Gemeente Ede sedert 1 mei 1906. Per 1 januari 1949 nam de gemeente Ede de exploitatie zelf ter hand krachtens de bepalingen in de concessie van EWM. Op 10 augustus 1950 werd door de gemeenteraad het overnamebesluit genomen, dat op 29 november 1950 door de gedeputeerde Staten van Gelderland werd bekrachtigd. Waterleidingbedrijf Nuon/Vitens

5) Gas- en waterleidingbedrijf der Gemeente Ede (1951 – 1978)
Per 1 juli 1951 werden het Waterleidingbedrijf Gemeente Ede en de Gemeente Gasfabriek samengevoegd. 

6) Waterleidingbedrijf Nuon/Vitens (2001 – heden)
In januari 2002 werd besloten tot een fusie van de N.V. Waterleiding Maatschappij Overijssel (WMO) met de N.V. Waterbedrijf Gelderland (WG) en N.V. Nuon water, resulterend in een bedrijf met de naam Vitens (overigens was Nuon in 1994 ontstaan door  samengaan van o.a. PGEM Energiemaatschappij voor Gelderland, Flevoland en PEB Friesland). In 2006 is Vitens op zijn beurt gefuseerd met Hydron Flevoland en Hydron Midden-Nederland, waarbij de naam Vitens gehandhaafd bleef. Vitens was daarmede de grootste  producent van kraanwater in Nederland geworden. In 2001 heeft Nuon zijn aandelenpakket in Vitens (groot 36.1%) te koop aangeboden in eerste instantie aan de deelnemende overheden van de voorzieningengebieden, en daarna aan Vitens.

Getoonde foto
GA11898