Kijk- en Luistermuseum

Kijk- en Luistermuseum

Periode: 1946 tot heden

Zonder ir. Ferrand Moltzer zou Bennekom waarschijnlijk alleen een ‘kijk’ museum herbergen. Het is namelijk de inbreng van mechanische muziekinstrumenten uit de nalatenschap van Moltzer die het ook tot een ‘luister’ museum maken.

Het museum aan de Kerkstraat herbergt eigenlijk twee collecties: Bennekomse streekhistorie, vooral bestaand uit gebruiksvoorwerpen uit het begin van de 20^e eeuw èn een collectie mechanische muziekinstrumenten.

Streekhistorie
De historische collectie is bijeen gebracht door de vereniging Oud-Bennekom en geeft een goed beeld hoe men rond 1900 woonde en werkte in de omgeving van Bennekom. Ook is er een collectie archeologische vondsten uit de streek te zien. Er worden onder andere Veluwse kanten knip- en plooimutsen, boerengereedschap, huisraad, Veluwse kostuums en handarbeid getoond. Uit die periode stammen ook een boerenkamer, een klokkenkamer, een manufacturenwinkel, een klaslokaal en een kruidenierswinkel. Regelmatig worden er tentoonstellingen ingericht, variërend van theeserviezen tot iconen, een miniatuur circus en versierde eieren.

Oud-Bennekom
Met ir. Max van Hoffen als grote stimulator werd in 1946 de vereniging Oud-Bennekom opgericht. Doel van de vereniging was: ‘het behoud van al wat uit oudheidkundig oogpunt kan worden geacht met betrekking op het dorp Bennekom en naaste omgeving’. In 1949 werd de eerste tentoonstelling ingericht, vooral bestaande uit oude (boeren) gebruiksvoorwerpen. Deze tentoonstelling in de Openbare Lagere School trok maar liefst 1400 bezoekers en leverde vele nieuwe leden en schenkingen op. Er werden daarna regelmatig tentoonstellingen gehouden en later kon een permanente oudheidkamer worden ingericht in boerderij ‘Boekelo’. In 1970 kocht ir. Ferrand Moltzer een kleine woning aan de Groenestraat 10 om er een museum in te houden. Moltzer was op dat moment voorzitter van de vereniging Oud-Bennekom en verzamelde (vanaf 1950) zelf mechanische muziekinstrumenten. Hij wilde zijn collectie en die van Oud-Bennekom in dit pand exposeren.

Verenigingsgebouw
De woning aan de Groenestraat bleek niet groot genoeg om beide verzamelingen geheel te tonen, maar men had in ieder geval een eigen expositieruimte. Hieraan kwam een eind toen in augustus 1972 Ferrand Moltzer plotseling overleed. Het museum werd gesloten en het pand zou worden verkocht. Oud-Bennekom zocht naarstig naar een ander onderkomen voor haar collectie. De vereniging trachtte tevens de verzameling instrumenten van Moltzer over te nemen. In 1974 kreeg men de beschikking over het ‘Verenigingsgebouw’ aan de Kerkstraat. Dit gebouw was in gebruik door zang- en muziekverenigingen, de gymnastiekvereniging, kerkgenootschappen, e.d. Daar deze organisaties steeds meer over eigen ruimtes konden beschikken, verliep de exploitatie van het gebouw moeizaam. Er werd een nieuwe beheersstichting opgericht die de exploitatie van het museum op zich nam. Op 26 april 1975 opende burgemeester J. Slot het nieuwe museum. Hier, mooi gelegen in het centrum van het dorp, konden beide collecties op passende wijze worden geëxposeerd.

Max Moltzerstichting
De verzameling van de heer Moltzer bestond aanvankelijk voornamelijk uit speeldozen en kleine (straat)piano’s en tafelorgeltjes. Na zijn dood werd de collectie ondergebracht in de ‘Max Moltzer Stichting’ die de instrumenten uitleende aan het museum. De collectie werd in de loop der jaren uitgebreid, onder andere met een draaiorgel (Wellerhaus-orgel) gebouwd in 1885. Dit orgel is in bruikleen afgestaan door het Utrechtse museum ‘Van Speeldoos tot Pierement’, waarmee het Bennekomse museum een goede band onderhoudt. Verder kwamen er zingende vogels en bewegende figuren als een goochelaar en een banjospeler bij. Ook werden grotere speelautomaten, die voorheen in cafés werden gebruikt, aangeschaft. Daarnaast werden diverse instrumenten gerestaureerd, waaronder het z.g. Bruder-orgel en het zeldzame Amabile Harmonium, een van de drie nog spelende exemplaren ter wereld.

Verbouwing
Al sinds 2002 leefde er bij het Kijk- en Luistermuseum de wens om de klimaatbeheersing van het museum te verbeteren. Ook waren er wensen om meer ruimte te creëren. In 2004 zou men beginnen met een verbouwing; de gemeente Ede had al een bijdrage toegezegd. De start van de verbouwing werd echter uitgesteld omdat men overwoog te verhuizen naar een locatie op de plek van het vroegere Streekziekenhuis. Begin 2006 besloot het museum toch in het centrum van Bennekom te blijven. In april 2007 opende het museum haar tijdelijk gesloten deuren weer, na een modernisering van de klimaatbeheersing, die mogelijk was door een bijdrage van € 140.000,- van de gemeente Ede. Verder was een derde zaal gerealiseerd voor een betere ontvangst van groepen en het geven van cursussen en waren de entree en de toiletten aangepast. 

Gezinsmuseum
De bezoekersaantallen vertonen al jaren een stijgende lijn: in het jaar 2010 ontving men maar liefst 13.000 bezoekers. De gevarieerde collectie maakt het museum zeer geschikt voor hele gezin; ook kinderen kunnen er zich goed vermaken. Het museum ontvangt ook veel groepen, hiervoor bedraagt de maximum capaciteit 80 personen. 
De ‘Vereniging van Vrienden van het Museum’ beijvert zich het museum te ondersteunen en geld bijeen te brengen voor de aanschaf van nieuwe objecten. Tevens levert deze vereniging de vrijwilligers die het ‘Kijk en Luistermuseum’ in Bennekom draaiende houden.

Getoonde foto
GA34759