Luchtlandingen

Luchtlandingen

In een poging nog voor Kerst 1944 de oorlog te beëindigen, besluit het geallieerde opperbevel een voorstel van veldmaarschalk Montgomery goed te keuren om zo snel mogelijk een aantal bruggen in Zuid en Midden-Nederland te veroveren. Via Son, Veghel, Grave en Nijmegen hoopt met in twee dagen Arnhem te bereiken en daar de brug over de Rijn te bezetten.

Met massale aanvallen door luchtlandingstroepen wil men deze bruggen veroveren en bezet houden tot de komst van de grondtroepen. In totaal zullen 35.000 man door de lucht naar Nederland worden vervoerd; bijna 11.000 hiervan zullen bij Arnhem landen. Omdat er niet voldoende vliegtuigen beschikbaar zijn worden de troepen in drie ‘lifts’ overgevlogen. Hierdoor gaat wel een deel van de verrassing verloren, maar men verwacht slechts geringe tegenstand van de Duitse troepen.

Bombardementen
Op zondag 17 september 1944 gaat de operatie, met als codenaam ‘Market Garden’, van start. Voorafgaande aan de landingen bestoken geallieerde bommenwerpers doelen rond de landingsgebieden. In Ede zijn deze gericht op de Duitse luchtdoelartillerie (Flak), maar ze treffen nauwelijks doel. Wel richten deze bombardementen veel leed en grote schade aan in het dorp, vooral in Ede-Zuid. In totaal komen er deze dag 69 burgers om het leven.

Eerste dropping
Rond half twee die zondagmiddag komen 700 man met uitrusting per parachute of zweefvliegtuig zonder veel problemen naar beneden op de Wolfhezer heide. Volgens plan nemen verschillende compagnieën posities in rond de ‘dropzone’ op de Ginkelse heide. De weg Ede-Arnhem wordt afgegrendeld en er worden stellingen betrokken bij de bosrand van de Sysselt, het bos achter de kazernes en zuidelijk van de snelweg Utrecht-Oberhausen in-aanleg. De Duitsers denken aanvankelijk dat de Britten naar het westen willen trekken en formeren in allerijl een verdedigingslinie. Zij beseffen niet dat de para’s op een tweede ‘lift’ wachten, om daarna oostelijk te trekken. In de loop van de middag en avond voeren de Duitsers versterkingen aan, o.a. uit Amersfoort. Gedurende de avond en nacht komt het regelmatig tot vuurcontact tussen de partijen, maar de Britten houden stand en de Duitsers trekken zich deels terug op de ‘Herberg Zuid-Ginkel’.

Tweede dropping
Op 18 september om 15.00 uur springen bijna 2000 parachutisten, aangevoerd in 121 Dakota’s, boven de Ginkelse heide uit hun toestellen. Op de heide wordt druk gevochten en grote delen staan in brand. De para’s worden van alle kanten door de Duitse troepen onder vuur genomen en landen soms midden tussen de Duitsers of in brandende delen van de heide. De gevechten op en rond de Ginkelse heide kosten de Britten veel doden en gewonden; rond 300 man wordt uitgeschakeld. Ondanks het feit dat het Britse verzamelpunt ‘Herberg Zuid-Ginkel’, zwaar wordt beschoten, groeperen de para’s zich en marcheren ze zo snel mogelijk richting Arnhem. 

Terugtocht
Helaas zal geen enkele op de Ginkelse heide gelande militair het doel van zijn missie, de Rijnbrug in Arnhem, bereiken. Slechts één bataljon (ca. 600 man), geland bij Renkum en onder leiding van luitenant-kolonel Frost, bereikt de verkeersbrug in Arnhem. Men slaagt er echter niet in de brug in handen te krijgen en als de grondtroepen vanuit het zuiden er niet in slagen Arnhem op tijd te bereiken moeten de para’s de ongelijke strijd opgeven. De overig troepen verzamelen zich bij Oosterbeek, maar worden gedwongen zich in de nacht van 25 op 26 september terug te trekken over de Rijn. Slechts tweeduizend van de ruim tienduizend man komen ten slotte in Nijmegen aan.

Pegasus
Geholpen door het verzet bereiken 136 ondergedoken militairen in de nacht van 22 oktober via de bossen bij Bennekom ongemerkt de Rijn en steken deze bij Renkum over naar hun eigen linies. Deze actie draagt de codenaam Pegasus; een tweede Pegasus-actie met 80 man op 16 november loopt helaas op fiasco uit. Slechts acht van hen worden uiteindelijk de Rijn overgezet.

Herdenkingen
Sinds 1960 worden de geallieerde luchtlandingen herdacht op de Ginkelse heide. In dat jaar wordt bij de dropzone het Airborne Monument onthuld en springen Britse para’s af boven de heide. Op een enkele onderbreking na worden de luchtlandingen sindsdien onder grote publieke belangstelling herdacht op de derde zaterdag van september met het droppen van groepen militaire parachutisten. De herdenking van 2011 trekt 25.000 toeschouwers die getuige zijn van de dropping van zo’n 1000 para’s, afkomstig uit Nederland, Groot-Brittannië, Verenigde Staten, Duitsland, Canada, Frankrijk en Italië. Als eregasten tijdens de herdenking zijn nog 40 veteranen aanwezig om hun kameraden van weleer te eren.

Getoonde foto's
CO50068
GA10846