Marktplein Ede

Marktplein Ede

Periode: 1852 tot heden

Of er vóór het jaar 1852 markten werden gehouden in Ede is niet bekend, maar het is niet onwaarschijnlijk. Het voorstel tot instelling van een jaar- en weekmarkt kwam van raadslid Baron van Wassenaer. Tijdens de raadsvergadering van 2 oktober 1852 werd dit voorstel behandeld en aangenomen.

In maart 1853 werd gestart met een weekmarkt op het zuidelijke deel van het kerkplein (van de Oude Kerk). Op deze markt werden naast land- en tuinbouwproducten ook schapen, biggen en kippen verhandeld. De belangstelling van de dorpelingen was matig en nadat het ‘nieuwtje’ er van af was, kwamen er vrijwel uitsluitend boeren die hun boter en eieren te koop aanboden. Bij raadsbesluit was bepaald dat de markt op dinsdag werd gehouden. Na protesten uit Veenendaal, waar al langer markt op dinsdag werd gehouden en onderhandelingen met Gedeputeerde Staten, werd de markt verschoven naar de maandag. Deze dag werd door de jaren heen gehandhaafd.

Marktwezen
 januari 1890 de huur van het marktterrein op het kerkplein wegens gebrek aan belangstelling beëindigd; zelfs van de schapenmarkt werd geen gebruik meer gemaakt. Daarna werd het twintig jaar stil rondom de markt, tot in 1911 de Vereniging tot bevordering van het Marktwezen werd opgericht en er weer wat leven in de brouwerij kwam. De markt verhuisde naar het terrein van hotel-logement ‘De Posthoorn’ aan de huidige Notaris Fischerstraat. Op deze plaats werd al langer markt gehouden. Dit terrein voldeed vooral bij slecht weer niet zo goed, zodat de vereniging al snel naar andere mogelijkheden zocht.

Overtuin
Tegenover hotel ‘Hof van Gelderland’ (thans de Hema) kwam in 1913 de zogenaamde ‘overtuin’ in publieke verkoop. Op de veiling kochten de burgemeester en enkele raadsleden van Ede de overtuin, met enkele gebouwen voor eigen rekening. In datzelfde jaar kocht de gemeente deze goederen voor dezelfde prijs aan en bestemde het terrein tot marktterrein en bouwterrein voor een markthal. Door diverse omstandigheden, vooral het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, duurde het veertien jaar voor het nieuwe marktterrein en marktgebouw in 1927 in gebruik konden worden genomen. Een deel van de kooplui bleef het terrein bij De Posthoorn aanvankelijk nog trouw, zodat er een paar jaar twee markten waren. Ook de veemarkt werd hier nog gehouden. Uiteindelijk stierf de Posthoornmarkt een zachte dood en bleek de nieuwe markt een succes.

Centraal plein
Aan de zuidzijde van de markt werd naast de oude Mulo-school een muziektent gebouwd en aan de noordzijde winkels en het marktgebouw. Dit marktgebouw was bedoeld voor de handel in boter en eieren en daarnaast als berging van kramen, schotten en andere materialen. Na de bebouwing van de Brouwerstraat, met o.a. Café Marktzicht, ontstond een prachtig, centraal gelegen, omsloten terrein. Deze markt werd een begrip; naast de goed lopende weekmarkt op maandag en de levensmiddelen- en bloemenmarkt op zaterdag werd het marktplein gebruikt voor concerten, sportmanifestaties, volksspelen, enz. Ook de markthal werd gebruikt voor onder andere tentoonstellingen en beurzen. Zeker na de Tweede Wereldoorlog bloeide de markt: in 1957 werden er gemiddeld 97 kramen en 35 open staanplaatsen verhuurd. In datzelfde jaar werden ruim 5 miljoen eieren aangevoerd en verkocht.

Schapen
Vanaf de eerste markt in Ede werden er naast biggen/varkens en paarden ook schapen verhandeld. Er werden in de maanden maart, april, augustus en september zelfs speciale schapenmarkten georganiseerd. In 1854 werden er 1923 ter markt gebracht, waarvan er 400 werden verkocht. Helaas waren de omstandigheden ongunstig, o.a. door het uitbreken van de veepest (1865-1871). Vanaf de eeuwwisseling liepen de aantallen schapen op de heide en daarmee op de markt terug. Uiteindelijk kwam deze handel dan ook stil te liggen. In 1955 werd de traditionele schapenmarkt in het kader van de ‘Heideweek’ in ere hersteld op de derde dinsdag in augustus. De herder kwam dan met zijn schapen lopend naar deze markt bij de Oude Kerk. Later werden de schapen met een veewagen vervoerd. Om diervriendelijke redenen werd deze schapenmarkt enige jaren geleden afgeschaft.

Marktmeesters
In 1854 werd gemeentebode Derk van de Craats benoemd tot marktmeester. Een marktmeester organiseert de markt, int marktgelden, selecteert kooplui en handhaaft de orde. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Anthony. In 1908 werd Gerrit Jan Gerritsen benoemd tot marktmeester en bleef dit tot 1920. In dat jaar werd hij opgevolgd door zijn stiefzoon Teunis van Droffelaar, die al enkele jaren meeliep als hulpmarktmeester. Na 46 jaar trouwe dienst werd Teunis opgevolgd door zijn zoon Bart. Hij kwam niet in dienst van de gemeente, maar bij de Marktvereniging. Sinds 1987 is zijn zoon Pieter van Droffelaar marktmeester. Als we stiefvader Gerritsen meetellen is Pieter dus de vierde generatie (over meer dan 100 jaar) marktmeesters in Ede.

Verplaatsingen
Met de bouw in 1975 van het winkelcentrum de Hof van Gelderland werd de markt verplaatst en kwam tussen de verbrede Molenstraat en de verlengde Brouwerstraat te liggen. Van de ‘oude’ markt met z’n fraaie bomen bleef niets over en ook de muziektent verdween, dit tot verdriet van vele Edenaren en tegen de zin van de Marktvereniging. Op zich beviel de nieuwe plaats van de markt de kooplui goed, vooral nadat de parkeerfunctie van het plein tijdens de markturen werd opgeheven. Rond de eeuwwisseling kwamen plannen op tafel om het winkelcentrum Hof van Gelderland te vervangen door nieuwbouw, met onder het plein een grote parkeergarage. En weer moest de markt verhuizen, zij het nu tijdelijk. In september 2002 was de markt ongeveer terug op de plek waar het ooit begon. Gedurende drie jaar werd er markt gehouden op het Raadhuisplein. In november 2005 keerde de markt terug naar haar plaats aan de Molenstraat, nu op een parkeergarage.

Nieuw ontwerp
Dit marktplein werd als leeg en ongezellig ervaren. In 2017 werd er een prijsvraag uitgeschreven waarbij de inwoners konden kiezen uit drie ontwerpen voor een nieuwe inrichting van het plein. Er werd gekozen voor een ontwerp met overtuinen, waterspuiters die 's avonds verlicht zijn en een speelplek. In de zomer van 2018 werden de werkzaamheden afgerond en was er een feestelijke opening van het nieuwe plein.

Getoonde foto
GA16447