Koloniehuis Zonneoord

Koloniehuis Zonneoord

Periode: 1916 tot 1986

Mede op initiatief van de Vereniging Onderwijzers en Artsen in het Bijzonder Lager Onderwijs (BLO) werd te Utrecht in 1910 de Centrale Vereniging voor Vakantiekolonies voor Zwakzinnigen opgericht. Het werd (en bleef) het enige Nederlandse kindervakantiehuis op algemene grondslag.

In 1916 kocht de vereniging het toenmalige pension ‘Sunny Home’, bestaande uit twee woonhuizen en ‘getimmerte’ gelegen op een terrein van ca. 13 ha. Het lag, enigszins afgelegen en omgeven door bossen, heide en akkers, tussen de Woutersweg en de Van Peursumsweg (later werd dit Zonneoordlaan) en de spoorlijn Ede-Barneveld. 

Kinderen
De kinderen kwamen veelal uit arme gezinnen uit de Randstad en varieerden in leeftijd van vier tot zestien jaar. De groepen, jongens en meisjes gemengd, arriveerden per bus en bleven zes tot twaalf weken in de vakantiekolonie. Er werd op Zonneoord geen school gehouden, het was echt een (niet-medisch) vakantieoord voor de zwakbegaafde gasten. Zij werden geplaatst op sociale indicatie en aangemeld door sociaal-pedagogische diensten, artsen en schoolhoofden. Deze vakanties betekenden uiteraard ook verlichting voor de gezinnen waaruit zij kwamen. In de beginjaren was Zonneoord alleen in de zomer geopend.

Gebouwen
Eén van de bestaande gebouwen, het uit 1908 stammende houten gebouw, werd ingericht als slaapgebouw. Het andere oorspronkelijke gebouw, een stenen gebouw, herbergde naast slaapkamers de keuken, toiletruimte, e.d. Het houten huis werd in 1923 vervangen door een groter huis, met op de benedenverdieping een keuken met provisieruimte, een huis- en ziekenkamer, douches en een grote eet- resp. speelkamer met uitloop naar de serre. Boven waren slaapkamers voor kinderen en leidsters. Het stenen huis werd in 1927 fors uitgebreid en er kwam een volledige bovenverdieping op. Hier konden 24 kinderen terecht en de nodige leidsters. Dit gebouw werd uitsluitend als slaapgebouw gebruikt en kreeg de naam ‘Het Witte Huis’.

Hoofdgebouw
In 1929 werd het grote koloniehuis Zonneoord gebouwd. Het werd voor die tijd professioneel ingericht. Op de parterre was plaats voor een grote keuken met bijkeuken, een doktersruimte met ziekenkamer, een badkamer en een grote speelkamer annex eetzaal. Op de eerste verdieping kwamen 36 slaapplaatsen, plus zes leidsterkamers. Op de zolder waren nog zes leidsterkamers en een droogruimte. De laatste (grote) bouwactiviteit was in 1938 toen een lighal werd gebouwd, waarvan één zijde open was. Hier was plaats voor 24 bedden, die alleen in de zomer werden gebruikt.

Verblijf
Voor de kinderen, maar ook voor het personeel, werd een strak schema gehanteerd met regels voor slapen, wassen, eten, wandelen, spelen, enz. Veel variatie kende dit schema niet, maar juist voor deze gasten vond men in die tijd regelmaat belangrijk. Gedurende het verblijf in de vakantiekolonie kwam men niet of nauwelijks buiten het terrein. De kinderen werden de gehele dag bezig gehouden, maar uitstapjes werden niet gemaakt. Bij de maaltijden had elk kind een vaste plek. Er zaten twaalf kinderen en twee leidsters aan elke tafel. Kinderen die niet zelf konden eten of een dieet volgden, hadden een aparte eetkamer.

Groei en afname
Het aantal gasten van Zonneoord groeide in de loop der jaren gestaag. In het openingsjaar werden 24 kinderen verzorgd met 1109 verpleegdagen. In 1922 waren deze aantallen al gestegen tot 140 kinderen en 5140 dagen. In 1959 werden 853 kinderen met een totaal aantal verpleegdagen van 39.245 in Zonneoord opgenomen; er konden toen meer dan 100 kinderen tegelijk opgenomen worden. Vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw werd het koloniewerk minder door de ontwikkeling van een ander soort begeleiding van dit soort kinderen. Ging het aanvankelijk vooral om het lichamelijke welzijn van het kind, later werd meer de nadruk gelegd op het verlenen van geestelijke bijstand.

Sluiting
In 1984 werd de Vereniging omgezet in de ‘Stichting Zonneoord’. Deze stichting ging nauw samenwerken met het orthopedagogische centrum Michiel uit Nijmegen en het Riagg. Speerpunten werden: naschoolse-opvang en begeleid-kamer-wonen. De gebouwen van Zonneoord (en de ligging er van) sloten niet aan bij de veranderde behoeften en werden eind 1986 gesloten. De bewoners verhuisden naar de Concordialaan en de Prins Bernhardlaan in Ede. Het terrein met de gebouwen werd in 1987 verkocht aan Baan 

Automatisering
Anno 2012 is op het landgoed Zonneoord VitaValley gevestigd. VitaValley is een innovatienetwerk in de zorg, opgericht voor een betere inrichting van de gezondheidszorg en een betere leefomgeving voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten.

Getoonde foto
GA18361