Jachthuis Sint Hubertus

Jachthuis Sint Hubertus

Periode: 1914 tot heden

De symboliek van de Hubertus legende ligt ten grondslag aan het ontwerp van het jachthuis Sint Hubertus. Het is gebouwd op een plattegrond in de vorm van een hertengewei. Uit het hart verrijst een 31 meter hoge toren, die het lichtende kruis uit de legende van Sint Hubertus moet verbeelden. 

Het gebouw kreeg vooral vorm door de opvattingen over architectuur, bouwmaterialen en ornamenten van H.P. Berlage. Zowel aan het exterieur, als het interieur van het jachthuis is de hand van Berlage in dit rijksmonument duidelijk terug te zien.

Kröller - Müller
Naast woningen in Den Haag en Wassenaar bezat het echtpaar Kröller-Müller aan het begin van de twintigste eeuw een havezate in Harskamp. Anton Kröller zag zich in de bloeitijd van zijn zakenleven graag met wat meer luxe omringd en wenste een ruim, comfortabel, representatief huis met uitzicht op zijn jachtvelden. Bovendien moest het huis goed bereikbaar zijn. Zijn vrouw Helene wenste een huis met een kunstzinnige uitstraling, waarin (aanvankelijk) ruimte voor een schilderijengalerij was ingeruimd.

Jachtterrein
Kröller kocht op de Veluwe een reeks terreinen, waarvan hij een aaneengesloten jachtgebied maakte. In 1914 kreeg hij de publieke weg Otterlo-Hoenderloo in zijn bezit door een ruil, waarbij het rijk een verharde weg kreeg aan de noordkant van zijn bezit (de huidige N304). Hij bezat toen een terrein dat eenvoudig was af te rasteren en mogelijkheden bood voor de bouw van een groot huis. Aangezien Helene Kröller erg hoge eisen stelde en zelf plattegronden ontwierp duurde het even voordat Hendrik Petrus Berlage opdracht kreeg een jachthuis te ontwerpen. Berlage was vanaf 1913 (exclusief) in dienst van het bedijf van Kröller en bleef dat tot 1919, toen het jachthuis bijna af was. De opdracht aan Berlage was een ‘zo mooi en eerlijk mogelijk’ huis te bouwen, dat de legende van Sint Hubertus, de patroon van de jacht, moest verbeelden. In 1916 werd met de bouw begonnen.

Legende
De legende vertelt dat Hubertus rond het jaar 600 een schutspatroon was, die aan de geneugten des levens geenszins voorbij ging. Daarbij stond hij bekend als een wrede en woeste jager. Na de dood van zijn vrouw zou hij, al jagende, gestuit zijn op een hert met een lichtend kruis tussen zijn gewei. Dit voorval zou een ommekeer in het leven van Hubertus hebben betekend: het bracht hem tot bezinning en bekering. Uiteindelijk stierf hij zelfs als bisschop van Luik en Maastricht.

Ambachtelijke architectuur
Kröller maakt het Berlage niet makkelijk met de keuze van het terrein: een onbegaanbaar moeras! Er moest een spoorlijn worden aangelegd om alle benodigde bouwmaterialen via Wolfheze aan te voeren. Berlage is voorstander van eerlijke en ambachtelijke architectuur, hetgeen goed zichtbaar is aan de buitengevels en binnenmuren; alles opgetrokken in schoon metselwerk. Geglazuurde bakstenen in verschillende kleuren, afmetingen en patronen vormen de decoraties. De constructie van het huis blijft in zicht en maakt weer onderdeel uit van de decoraties. Behalve het bouwwerk draagt Berlage ook zorg voor de afwerking en inrichting van het huis. Hij ontwerpt stoffering, meubilair en accessoires; deze verschillen per vertrek. Zo is de eetkamer voorzien van een plafond met geglazuurde tegeltjes in drie kleuren, gefabriceerd door de Porceleine Fles in Delft en bestaat de vloer uit een groen glasmozaïk uit Leerdam. De kamer van mevrouw kreeg elegante meubelen, die van meneer waren robuuster, maar beiden waren voorzien van Hubertuskruisen. In het hele gebouw, in alle vertrekken vindt men de symboliek van de legende terug. In de linker- en rechtervleugel is een plaquette van de beeldhouwer Mendes da Costa aangebracht, waarin de hoofdepisoden van de legende zijn uitgebeeld.

Moderne installaties
Het gebouw heeft naar schatting zeven miljoen gulden gekost (in 1920!) en is voorzien van alle gemakken. Er is een lift naar de theekamer boven in het torentje, het huis heeft airconditioning en er is zelfs een apart luchtkanaal om de sigarettenrook uit de studeerkamer van Anton Köller af te zuigen. In de badkamers vinden we stangen waar warm water doorloopt om de badlakens op een aangename temperatuur te brengen. Er is een reusachtige keuken, vele gastenkamers, een grote biljardkamer en een perfect werkende centrale verwarming. Er zijn schuiframen die geheel in de muur verdwijnen, om in de kelder gereinigd te worden zonder overlast voor de bewoners. 

Vijver
De aanleg van de vijver voor het jachthuis bleek een tegenvaller. Op ongeweer anderhalve meter diepte van het moerassige gebied lag een oerlaag die geen water doorliet, zeer geschikt dus als bodem voor de door Berlage ontworpen vijver. De bovenlaag met vegetatie werd afgegraven, maar de vijver die ontstond liep langzaam leeg. Door blootstelling aan zonnewarmte en vorst was de waterdichte grondlaag gebarsten en poreus geworden. Daarop werd een kleilaag aangebracht, maar ook dat bleek niet afdoende. Uiteindelijk werd de bodem bedekt met dakvilt, dat in gigantische rollen werd aangevoerd, en met mastiek aan elkaar werd geplakt.

Op 1 september 1919 dient Berlage zijn ontslag in; de samenwerking met de Köllers loopt spaak, vooral door de hooghartige veeleisendheid van mevrouw. Men gaat in zee met de Belgische bouwmeester Henry van de Velde, die het project in de geest van Berlage afrondt. 

Eind 1920 is het jachthuis, met de bijgebouwen, gereed.

Getoonde foto
GA50297