Gemeentezegel van Ede

Gemeentezegel van Ede

De oudst in Ede bewaard gebleven zegelafdruk met het gemeentewapen van Ede stamt uit 1800. Deze roodlak-afdruk is gemaakt op een procesverbaal van 4 september 1800.

In het gemeentearchief van Wageningen bevindt zich een nog oudere afdruk van het zegel met het opschrift ‘Ambt van Ede’. Deze zegelafdruk is gemaakt op een volmacht gedateerd 7 november 1797.

Persoonlijke zegels
Sinds Karel V dienen officiële akten door middel van een zegel bekrachtigd te worden. Veelal zijn dit persoonlijke zegels van bestuurders en belangrijke beambten van gemeenten. Deze zegels zijn doorgaans het familiewapen van de bestuurder, vaak met toegevoegde initialen. Zo bevindt zich in het gemeentearchief van Wageningen een zegel van Hendrick Ottens, scholtis des ambts Ede, afgedrukt in Ede op 16 juni 1726. Grote steden kennen al langer zegels met het wapen van de stad, maar Ede heeft geen stadszegel. In de Franse/Bataafse tijd  (1795 -1813) worden de persoonlijke zegels vervangen door officiële zegelstempels, als die er nog niet zijn. 

Gemeentezegel
In 1796 geeft het bestuur van het schoutambt Ede (dat later de gemeente Ede wordt) opdracht aan zilversmid J. van den Berg een zegelstempel te vervaardigen. Omdat de naam ‘gemeente’ nog niet bekend is gebruikt men nog de term ‘ambt’ in het bovenschrift van het stempel. Waarschijnlijk willen de bestuurders de tijd van ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’ in het zegel vastleggen. Het zegelstempel toont de vrijheidsmaagd met haar linker elleboog rustend op een bijbel die op een console ligt. Gedurende de periode 1811-1816 is Ede opgesplitst in Ede, Bennekom, Lunteren en Otterlo, maar van de laatste drie plaatsen zijn geen zegels bekend.

Wapen
Het zegel van de gemeente Ede vormt de basis voor het gemeentewapen en later ook voor de gemeentevlag. Als op 16 juli 1816 de Hoge Raad van Adel de gemeente Ede om een voorstel voor een gemeentewapen vraagt, is het zegel beschikbaar als basis voor het wapen. Dit zegel is dan ongetwijfeld al voorzien van het opschrift ‘gemeente’ Ede. Per kerende post wordt dit voorstel aan de Hoge Raad gezonden, die reeds op 20 juli 1816 haar goedkeuring bevestigt.

Onbruik
Zowel het zegelstempel uit 1796, als het stempel dat in 1816 in gebruik is, zijn helaas verloren gegaan. Tot de Tweede Wereldoorlog worden er nog veel stukken verzegeld met lak. Daarna worden steeds minder documenten en waardepapieren voorzien van een zegel. Rond 1970 raakt verzegelen geheel in onbruik en resten ons alleen nog de foto’s!

Getoonde foto
GA40416