Het Bosgoed Herstellingsoord voor Onderwijzers

Het Bosgoed Herstellingsoord voor Onderwijzers

Periode: 1897 tot heden

Op 28 en 29 december 1897 werd tijdens een algemene vergadering van de ‘Bond van Nederlandse Onderwijzers’ aan het hoofdbestuur opgedragen om: “een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden tot het oprichten van een herstellingsoord in eigen beheer, teneinde aan zieke collega’s of leden van hun gezin de gelegenheid te verschaffen, op een wijze die hun draagkracht niet te boven gaat, herstel te zoeken van geschokte gezondheid of verloren krachten”.

Het bestuur ging, geholpen door de afdelingen van de bond, op zoek naar voldoende financiële middelen. In december 1998 was al de helft van het benodigde bedrag (50.000 gulden) toegezegd. Een jaar later werd het streefbedrag (inclusief een hypotheek van 8.000 gulden) bereikt. Daarnaast werd gezocht naar een geschikte plaats voor het herstellingsoord, in de wandelgangen vaak het ‘H.O.’ genoemd. De naam ‘Het Bosgoed’ werd pas vanaf 1973 gebruikt. Er waren meerdere plaatsen die belangstelling toonden, o.a. de gemeente Putten. Uiteindelijk koos de commissie voor Lunteren als vestigingsplaats.

Criteria
Voor Lunteren werd gekozen om de volgende redenen: a) Hoge ligging, b) Malaria vrij (!), c) Rustige omgeving, d) Voldoende wandelterrein, e) Beschutting door dennenbos, f) Geschikte geneeskundige hulp, g) Geen bindende bepalingen. Daar bovenop kwam nog eens het aanbod van de notarissen Dinger en Van den Ham en de erven A. van Schothorst (oud wethouder van Ede) die een terrein van ruim 5 hectare kosteloos ter beschikking stelden. Een referendum onder de leden van de bond gaf groen licht voor de bouw. Tevens werd een commissie opgericht voor het beheer van het herstellingsoord, waarin ook het ‘Nederlands Onderwijzers Genootschap’ was vertegenwoordigd. Op 9 september 1899 werd de eerste steen gelegd voor de bouw door aannemer Johs. Bekking uit Bennekom, naar een ontwerp van architect Eldering.

Opening
Op 30 juni 1900 werd het ‘Herstellingsoord voor Onderwijzers’ geopend. Vele hoogwaardigheidsbekleders kwamen naar Lunteren, waaronder de minister van Binnenlandse Zaken H. Goeman Borgesius. Tijdens de vele toespraken werd het feit geroemd dat het H.O. toegankelijk was voor alle onderwijzers, ongeacht of men lid was van de Bond, ongeacht politieke of godsdienstige overtuiging. Ook de bevolking van Lunteren deelde mee in de feestvreugde en vlagde die dag massaal. Het herstellingsoord werd beschouwd als het eerste in zijn soort van ons land. Het oord bestond uit een hoofdgebouw met twee zijvleugels. Daar bevonden zich 33 patiëntenkamers, op de begane grond waren de keuken, de eet- annex leeszaal, dokterskamer, directiekamer en enkele badkamers. In het omringende bos waren lighutten geplaatst, waar patiënten, ingepakt in dekens, frisse lucht en rust opdeden. De verplegende staf bestond slechts uit drie pleegzusters en één directrice. Om deze reden werden ‘krankzinnigen en bedlegerigen’ dan ook niet opgenomen.

Brand
Al vrij kort na de opening werd het H.O. in 1906 uitgebreid met 15 kamers, een grote conversatiezaal, een bijkeuken en een aparte machinistenwoning. Ook werd de eetzaal aanzienlijk vergroot. Op 29 februari 1932 ging het herstellingsoord in vlammen op. Begonnen als een klein brandje op een houten zolderkamer werd het vuur aangewakkerd door een straffe wind. De brandweer van Lunteren kon, met assistentie van de korpsen uit Barneveld en Ede, niet verhinderen dat het gebouw geheel uitbrandde. Gelukkig raakte slechts één patiënt gewond. Andere patiënten gingen naar huis of werden ondergebracht in plaatselijke pensions. Al snel werd besloten tot herbouw van het herstellingsoord; op 17 juni 1933 werd, ruim een jaar na de brand, de heropening gevierd. Het H.O. bood nu plaats aan 50 patiënten. De herbouw werd verzorgd door de aannemers Hettema en Leeghwater, naar een ontwerp, in ‘Delftse Stijl’, van Jan Grijpma uit Oosterbeek.

Bezettingsgraad
De gemiddelde bezettingsgraad van het herstellingsoord lag de eerste twintig jaar rond de 80%, waarbij ’s zomers regelmatig plaats te weinig was. Na 1920 liep de bezettingsgraad terug, terwijl in de dertiger jaren er weer een stijging te zien was. In 1918 werden vijftig herstellende militairen opgenomen op verzoek van het Rode Kruis. De Tweede Wereldoorlog verliep voor personeel en patiënten betrekkelijk rustig. Begin 1944 werd het herstellingsoord bezet door de N.S.B. Dit duurde slechts enkele weken, maar er werd flinke schade aangericht. Vanaf juli 1944 werd het H.O. gevorderd door de Duitse bezetters voor de verpleging van tuberculose patiënten. Na de bevrijding werd het gebouw gerenoveerd en konden vanaf februari 1946 de eerste onderwijzers er weer terecht.

Nieuwe tijden
De exploitatie verliep de eerste 15 jaar na de oorlog prima. Er werd een aparte vleugel bijgebouwd voor arbeidstherapie. In 1960 werd de 10.000^e patiënt verwelkomd, maar kort daarna ging het bergafwaarts. In het jaarverslag van 1971 werd geconcludeerd dat het herstellingsoord niet meer in een behoefte voorzag en jaarlijks grote sommen geld kostte. De stichting ‘Mens en Samenleving’ (een algemene stichting van de Nederlandse Protestanten Bond) nam het gebouw in 1973 over, waarbij gegarandeerd werd dat er voor de onderwijzers twaalf bedden beschikbaar bleven. En zo kwam er na 73 jaar een einde aan het Herstellings Oord voor Onderwijzers.

Vakantie- en conferentieoord
De stichting Mens en Samenleving bouwde met hulp van de HORA (Herstellingsoord voor Ambtenaren in Ede) een moderne groepsaccommodatie en een conferentieoord in 1980 naast het oude pand van het herstellingsoord (ingang Molenweg). In 1995 nam de psychiatrische instelling ‘De Gelderse Roos’ het monumentale pand over. De naam Het Bosgoed bleef bestaan voor het vakantie- en conferentieoord. Op 7 december 2011 kreeg die stichting een nieuwe naam en logo. H.K.H. Prinses Margriet onthulde de naam van het volledig gerenoveerde Allegoeds Groepshotel ‘Het Bosgoed’

Getoonde foto
GA10196