Het Marnix College: de identiteit van een ontzuilde samenwerkingsschool

Het Marnix College: de identiteit van een ontzuilde samenwerkingsschool

In de eerste helft van de vorige eeuw waren er buiten de grote steden maar weinig scholen met een gymnasiale en/of h.b.s.-opleiding. Edese jongelui die vóór 1937 middelbaar onderwijs wilden volgen, konden daarvoor niet in Ede terecht. Zij moesten naar Arnhem, Wageningen of Harderwijk. 

Oprichting
In 1926 kreeg de gemeenteraad van Ede voor het eerst een verzoek tot het oprich­ten van een lyceum of gymnasium. Met algemene stemmen heeft de gemeenteraad, voornamelijk uit bezuini­gingsoverwegingen, het verzoek afgewezen. Ook de plannen voor een Juliana Lyceum uit het jaar 1935 leden schipbreuk. Pas in 1937 kreeg Ede haar instelling voor middelbaar onderwijs. Toen verbonden zich voor­standers van Protestants-christelijk onderwijs, waarvan de meeste tot de "autoch­tonen" behoorden, met een aantal inwoners, meest "import", die een school wensten die een in godsdienstig opzicht neu­traal karakter zou krijgen. Als grondslag aanvaardde men de formule “Het onderwijs wordt gegeven met eerbiediging van de beginselen van den Christelijken godsdienst”. In september 1937 startte de “Stichting voor Gymnasiaal en Middelbaar onderwijs te Ede” met een eerste klas gymnasium en een eerste klas h.b.s., samen iets meer dan dertig leerlingen. In totaal waren er 20 docenten aan de school verbonden.

Unieke identiteit
De school kreeg een voor Nederlandse begrippen unieke identiteit: nota be­ne op de Veluwe met zijn overwegend ortho­dox-protes­tantse bevolking van sterk behoudende inslag, was een samen­wer­kingsverband ontstaan tussen voor­stan­ders van protes­tants-christe­lijk en openbaar onderwijs. Decennia vóór de eerste experimenten met samenwerkingsscholen van start gingen, werd deze "compromisschool avant la lettre" opgericht. Voor zover bekend, is het de eerste school in Nederland waar dit is gelukt.

Met de kanttekening dat dit niet uit idealisme geschiedde, maar uit pure noodzaak, omdat geen van beide groepen de mogelijkheid had een eigen school te stichten. De school streeft ernaar de verschillende godsdienstige en levensbeschouwelijke overtuigingen naast elkaar te zetten, zodat het tot een uitwisseling en confrontatie van ideeën kan komen. In deze sfeer van verdraagzaamheid en wederzijdse erkenning en respect zijn docenten en leerlingen van elke godsdienstige of levensbeschouwelijke achtergrond welkom. 

Huisvesting
Er werd begon­nen in de bovenwoningen langs de Parallelweg tegenover het station Ede-Wagenin­gen, alwaar "naar behoefte muren werden gesloopt om grotere ruimten te verkrijgen". Het internaat was gevestigd in het voormalige Parkho­tel en in de huizen ernaast woonden de docenten. Na de oorlog huurde de "Stichting voor Gymnasiaal en Middelbaar Onderwijs te Ede" het voormalige Parkhotel aan de Oranjelaan van de ENKA. Gezien de gestage groei van het leerlin­genaantal, zocht men naar een nieuwe locatie. Dat werd Gildestraat 1. In 1954 werd het gebou­wencomplex in gebruik genomen. De school kreeg toen een nieuwe naam: “Marnix College”, genoemd naar Philips van Marnix, heer van Sint Aldegonde.

Toename aantal leerlingen
De gunstige locatie in het centrum van het dorp, de bevolkingsgroei in de jaren 50, 60 en 70, het open karakter van de school dat vele nieuw-ingezetenen van Ede zeer aansprak, en het door de school gevoerde beleid met name ten aanzien van het opzetten van vele onderwijskundige experimenten, zoals in 1964 het havo-experiment, hebben het Marnix College in die jaren een explosieve groei bezorgd naar een totaal van bijna 1300 leerlingen. Zelfs de bouw van een nieuwe vleugel aan de "School in het Centrum", bleek al spoedig niet voldoende. In 1968 werd aan de Van Okeghemlaan een dependan­ce geopend, waar alle eerste en tweede klassen werden ondergebracht.

‘Ontzuilde samenwerkingsschool’
Het besluit met betrekking tot de rooms-katholieke deelname aan het schoolgebeuren maakte van het Marnix College een voor Nederland volstrekt unieke school. Protestanten, rooms-katholieken en zij die voorstanders zijn van openbaar onderwijs, zijn volledig geïnte­greerd en werken hier op persoonlijke titel en op grond van volledige gelijkwaardig­heid samen. Aldus werd het Marnix College wellicht de eerste ontzuilde samenwerkings­school in ons land.

De verzuiling van het onderwijs in Ede
De orthodox-protestanten in Ede e.o. waren het niet eens met de ruime opstelling van het Marnix College en openden in 1960 een eigen middelbare school, het Streeklyceum. In de wijk Veldhuizen wensten de voorstanders van openbaar onderwijs een eigen openbare school voor havo/atheneum. In 1986 werd daar het Pallas Athene College geopend. Sindsdien is het middelbaar onderwijs in Ede volledig verzuild.

Fusies
Het Marnix College bevond zich op den duur in een zeer nadelige positie. De rapporten van het sociografisch bureau van de gemeente Ede gaven al sinds 1978 aan dat Ede-Oost als voedingsgebied vrijwel was weggevallen, waardoor de "School in het Centrum" steeds meer een "School in de Periferie" dreigde te worden. Het leidde tot een tweetal fusies met christelijke mavo's. In 1989 werd de protestants-christelijke Klaphek-mavo en in 1992 de rooms-katholie­ke Padberg-mavo aan het Marnix College toegevoegd. Op deze wijze werd het onderwijs­aanbod vergroot. Enkele jaren later verhuisde de school naar de Prins Bernhardlaan.

Oecumenische school
In de schoolgids wordt het Marnix College thans omschreven als "een oecumenische school waarin mensen met verschillende levens- en geloofsovertuiging met elkaar samenwerken. De school staat open voor docenten en leerlingen ongeacht hun levensovertuiging. Het respect voor elkaars mening staat daarbij voorop". In de praktijk heeft de grondslag goed gewerkt: het open karakter van het Marnix College en 75 jaar gymnasiaal en middelbaar onderwijs op hoog niveau hebben de school tot in de wijde omgeving een uitste­kende naam bezorgd.

Bronnen
1. Verslagen gemeenteraadsvergaderingen Ede.
2. Edesche Courant, 25-01-1930, 22-02-1930, 15-03-1930, 31-01-1931
3. Begroting Gemeente Ede, 1931.
4. Artikel "Ede op onderwijsgebied"; in: "Ons Nederland", aug. 1937.
5. Gedenkboek Marnix College Ede 25 jaar, 1962.
6. Statuten Stichting voor Gymnasiaal en Middelbaar Onderwijs te Ede, 13-03-1937 en 29-10-1937. 
7. Gedenkboek Marnix College Ede 50 jaar, 1987.
8. Verslagen bestuursvergaderingen Marnix College Ede.
9.Geschiedenis van Ede, deel II.
10.Verslagen Commissie van Toezicht op het Middelbaar Onderwijs in de gemeente Ede over de 
    cursusjaren 1948-1954.
11.Gelders Dagblad, 21-09-1996; 23-11-1956; 28-01-1957.
12.Correspondentie bestuur Marnix College Ede.
13.Verslag brede kerkenraadsvergadering gereformeerde kerk Ede, 22-02-1960.
14.Brief kerkenraad gereformeerde kerk Ede, 27-03-1961.
15.Statuten Stichting Marnix College Ede.
16.Verslag curatorenvergadering Marnix College Ede.
17.J.Presser, De 80-jarige oorlog.
18.J.J.van Toorenenbergen, Philips van Marnix. Gods¬dienstige en kerkelijke geschriften deel II.
19.J.Lindeboom, Een Franc-tireur der Reformatie. Sebastiaan Franck.
20.H.Kamen, Groeiende verdraagzaamheid. Europa in de 16e en 17e eeuw.
21.T.M.Gilhuis, Algemene Onderwijskunde t.b.v. de lerarenopleiding, deel 15.
22.L.Kalsbeek, Een school met of zonder bijbel?
23.Schoolgids Marnix College Ede, 1996-1997.

Getoonde foto
GA20809