Herman Prangsma

Herman Prangsma

Herman Pieter Prangsma werd geboren op 27 november 1916 in Ambt-Hardenberg (Overijssel). Generaties lang hadden de Prangsma’s daar een boerderij en een kleine scheepswerf. Zijn vader was Pieter Wolter Prangsma (1875); zijn moeder was Hendrikje Veurink (1878). Herman Prangsma was voorbestemd om die traditie van boer voort te zetten.

Herman zocht het eerst in een andere richting: na de middelbare landbouwschool studeerde hij aan de hogere bosbouw en cultuurtechnische school in Arnhem. In 1936 trad hij in dienst van de Heidemaatschappij. Als uitvoerder, hoofduitvoerder en later opzichter werd hij op meerdere plaatsen in ons land gestationeerd. Van 1939 tot 1942 werd hij ‘uitgeleend’ aan de Hoge Veluwe. Hij had daar de leiding over de mensen die in de werkverschaffing werkten.

Boer
Prangsma had ondertussen de boerderij Mossel gepacht, eigendom van het landgoed Planken Wambuis. Boerderij Mossel stamt uit de 19^e eeuw en ligt halverwege Ede en Otterlo aan de Mosselseweg. Tot hij eind 1942 op Mossel ging wonen, bleef hij in dienst van de Heidemij. En zo werd Herman Prangsma toch nog boer. In datzelfde jaar trad hij in het huwelijk met Stevina Jacoba Hendrika (roepnaam Jo) van Mourik (1911). Het echtpaar zou vijf kinderen krijgen.

Mossel
Prangsma kon de ruige grond van het gebied rond zijn boerderij goedkoop pachten; het eerste jaar zelfs gratis. Daarna liep de pacht op tot twintig cent per hectare per jaar. Prangsma pakte zijn landerijen groots aan en bouwde zijn bedrijf in enkele jaren uit van 17 tot 57 ha. Hij hield er ‘Amerikaanse’ methoden op na. Door rassenverbetering en betere bemesting werden de oogsten steeds beter. Wel ondervond Prangsma veel schade door wild, vooral zwijnen en herten. De enige manier om dit binnen de perken te houden was het plaatsen van (duizenden meters) raster om de akkers en roosters in de zandpaden. In de jaren vijftig bemiddelde hij tussen de gemeente Ede en de eigenaar van het landgoed De Hindekamp (Job Schlimmer) over de aankoop van dit landgoed door de gemeente. Toen deze aankoop tot stand kwam, verkreeg Prangsma de toezegging dat alle landbouwgronden (96 ha) aan hem werden verpacht.

Bestuurder
Herman Prangsma was dan wel boer geworden, hij zat al vroeg in het organisatiewerk. Eerst als bestuurslid en later als kringvoorzitter van de agrarische jongerenorganisatie in Gelderland. Zijn grootste belangstelling lag echter bij het ondernemingsgebeuren en zijn verkiezing tot bestuurslid van de zuivelcoöperatie Concordia Ede-Wageningen in 1949 was dan ook een logische stap. Het was het begin van een ruim dertigjarige carrière als bestuurder in vele functies in de zuivelindustrie en daarbuiten. In bijna alle functies had hij te maken met fusies en bedrijfssluitingen; zeker 35 zuivelfabrieken in Gelderland en Overijssel werden in die jaren gesloten.

Functies in de zuivel
In 1956 werd Prangsma lid van de sociale commissie zuivelbond Gelderland-Overijssel; in 1962 voorzitter van de topcoöperatie Vecomi; in 1963 werd hij lid van de botercommissie zuivel; in 1967 voorzitter van de raad van beheer Coberco; in dat zelfde jaar voorzitter van de overmelk-organisatie Comego; in 1969 voorzitter van de coöperatie Coberco en lid van de melkpoedercommisie zuivel; in 1971 bestuurslid van de weiproductenfabriek Borculo, waarvan Prangsma in 1976 bestuursvoorzitter werd. Daarnaast was hij een periode lid van de raad van commissarissen bij Riedel Drankenindustrie in Ede.

Functies buiten de zuivel
Vanaf 1949 was Herman Prangsma voorzitter van de Gelderse Maatschappij voor Landbouw, afd. Wekerom-Harskamp-Otterlo. In 1959 organiseerde hij de eerste landdag van de Gelderse jongeren; vanaf 1953 was hij bestuurslid van de stichting schaapskooi Ede; sinds 1961 bestuurslid van de VVV-Otterlo, waarvan hij in 1968 voorzitter werd; en in 1971 werd hij bestuurslid van het coöperatief verzekeringsfonds Leeuwarden. Jarenlang was hij ook voorzitter van Otterlo’s Belang en de belangenvereniging Noord-Oost Ede. Naast al deze functies verrichtte Prangsma uiteraard veel werk op zijn boerderij en zag hij kans twee campings te exploiteren: de Dikkenberg in Bennekom en de Wije Werelt in Otterlo.

Afscheid
Om gezondheidsredenen trok Prangsma zich in 1980 terug uit bijna al zijn functies. Op 7 mei van dat jaar was er een drukbezochte bijeenkomst waarop afscheid genomen kon worden van wat een ‘monument’ genoemd werd in de Nederlandse zuivelindustrie. Het blad van de 15.000 veehouders van Coberco wijdde een speciaal nummer aan de scheidende voorzitter, voor wie tweehonderd of meer vergaderingen per jaar gewoon waren geworden. De ledenraad van Coberco benoemde Prangsma tot erevoorzitter.

Einde
Na zijn afscheid liet de gezondheid van Prangsma zich weer beter aanzien en vertoonde hij zich weer bij allerlei gelegenheden. Maar eind mei 1981 werd hij toch plotseling weer opgenomen in het Gemeenteziekenhuis in Arnhem, waar hij op 9 juni op 64 jarige leeftijd stierf. Onder grote belangstelling werd Herman Prangsma op 13 juni 1981 in Otterlo begraven. Op voorspraak van de belangenvereniging Otterlo werd aan een nieuwe laan in het dorp de naam H.P. Prangsmalaan verbonden. Zijn vrouw Jo stierf op 18 april 2005 in Otterlo.

Getoonde foto
GA27886