Hollandse Apparatenfabriek H.A.F.

Hollandse Apparatenfabriek H.A.F.

Periode: 1962 tot heden

Toen in 1962 de eerste hal van de Hollandse Apparatenfabriek H.A.F. in gebruik werd genomen, hield precies voor de poort de bestrating van de Frankeneng op. De weg ging verder als zandpad onder de naam Schuttersteeg. De H.A.F. was het eerste bedrijf westelijk van de NOBO op een industrieterrein dat pas later de naam Frankeneng zou krijgen.

De H.A.F. kocht het terrein in 1960, in eerste instantie vanwege de ruimte die men hier vond en omdat in deze streken nog voldoende personeel te vinden was. De H.A.F. was oorspronkelijk een Rotterdams familiebedrijf met een historie die teruggaat tot rond 1920. Een voortvarende ondernemer begon toen met de productie van gietijzeren groepen- en verdeelkastjes voor elektrotechnische installaties.

Bakeliet
Die ondernemer was P. van der Kulk, die een klein bedrijfje onder de naam Hollandsche Apparatenfabriek tot een succes maakte. In 1931 werd de H.A.F. een naamloze vennootschap, om precies te zijn op 20 oktober van dat jaar. Naast gietijzeren installatiekasten maakte men vanaf 1933 ook lasdozen. In 1934 werden de eerste bakelietpersen aangeschaft en verschenen de eerste ‘Hafelieten’ producten op de markt. Na moeizame oorlogsjaren werd de productie in 1945 met een klein aantal medewerkers weer op gang gebracht. Mede door de schaarste aan gietijzer werd het accent meer en meer op bakeliet gelegd. Door de naoorlogse wederopbouw had men de wind mee en in 1949 werd een flink pand aan de Waalhaven in Rotterdam betrokken. In dat zelfde jaar overleed P. van der Kulk. Hij werd opgevolgd door zijn echtgenote mevrouw E. van der Kulk-Bouwens. Zij droeg de directie in 1955 over aan J.W. Feij, als technisch directeur en A.B. van ’t Zelfde, als commercieel directeur. De zoon van het echtpaar, A.P. van der Kulk, werd aangesteld als commissaris. Op dat moment telde de H.A.F. ruim 200 medewerkers.

Ede
Om het al eerder genoemde gebrek aan personeel en ruimte te lenigen, werd eind 1957 een bedrijfsruimte gehuurd in Huissen bij Arnhem. Hier werd de montageafdeling van de hafelieten installatiekasten ondergebracht. Toen de afloop van het huurcontract naderde, zocht de directie van de H.A.F. naar een vestigingsplek waar men het gehele bedrijf weer kon samen voegen. Deze werd gevonden in Ede; de verbindingen waren goed en ook de afstand tot Huissen was zodanig dat veel personeel bereid bleek heen en weer te reizen. Aanvankelijk had men een terrein dicht bij de vleesfabriek van Stroomberg op het oog, maar later koos men voor het terrein aan de Frankeneng.

In 1960 werden door de gemeente Ede eenenvijftig woningwetwoningen toegewezen voor de volgende drie jaar om werknemers van de H.A.F. te kunnen huisvesten. In 1962 betrok men de eerste hal in Ede en werd de vestiging Huissen gesloten. 

Concentratie
In de daarop volgende jaren konden in vrij snel tempo een aantal fabricage- en magazijnruimten worden bijgebouwd. In de eerste jaren na de opheffing van ‘Huissen’ reed er dagelijks een pendelbus tussen Ede en Huissen, maar in de latere jaren bleef er zo weinig personeel (daar vandaan) over dat hiermee gestopt werd. In 1968 werd een groot deel van de bakelietperserij overgebracht vanuit Rotterdam. Hoewel dit gepaard ging met modernisering van het productieproces en er dus minder mankracht nodig was, kwamen er toch flink wat Rotterdammers in Ede wonen en werken. In datzelfde jaar werd ook een deel van het kantoor (de commerciële afdelingen) naar Ede overgebracht en ondergebracht in een houten noodgebouw. In 1969 kocht de H.A.F. een aangrenzend terrein aan de Frankeneng, waardoor er voldoende ruimte ontstond het hele bedrijf op één plaats te vestigen. In 1970 werd, na een nieuwe uitbreiding in Ede, het resterende deel uit Rotterdam overgebracht en werden de gebouwen in Rotterdam verkocht. In afwachting van een nieuw te bouwen kantoorpand, werd tijdelijk een kantoorruimte aan de IJssel de Schepperlaan gehuurd. In 1974 werd het nieuwe kantoorgebouw betrokken en was de H.A.F. voor het eerst sinds 1949 op één adres gevestigd. 

Brown Boveri
In de jaren die volgden, specialiseerde de H.A.F. zich steeds meer in installatiemateriaal voor laagspanning. Naast het bakeliet kwamen er ook plastische kunststoffen, zoals polypropeen en polystyreen. Hiervoor werden spuitgietmachines aangeschaft en werd het fabricageproces deels geautomatiseerd. In 1977 werd de H.A.F., tot dat moment nog altijd een familiebedrijf, overgenomen door Brown Boveri Nederland in Rotterdam. Het moederbedrijf Brown Boveri Cie (BBC) was een wereldwijd opererend Zwitsers bedrijf dat actief was op een breed scala aan elektrotechnische producten voor hoog- en laagspanning. De H.A.F. bleef een redelijk zelfstandige onderneming, die onder eigen naam haar producten op de (Nederlandse) markt bleef afzetten. In 1986 nam de H.A.F. het bedrijf E.B.W. in Barneveld over en voegde hiermee een assortiment straatmeubilair toe aan haar leveringsprogramma. De directeur van dit bedrijf A. Heetebrij werd aangesteld als directeur van de H.A.F. Inmiddels was K. Loppersum technisch directeur van het bedrijf geworden.

ABB
In 1987 fuseerde BBC met het Zweedse Asea en hierdoor ontstond een wereldconcern met een productengamma van elektriciteitscentrale tot wandcontactdoos en alles wat daar tussen zit. De nieuwe multinational ging verder onder de naam Asea Brown Boveri (ABB). Ondertussen bleef de H.A.F. met goede resultaten actief op de markt. De ‘Hafelieten’ installatiekasten maakten langzamerhand plaats voor kunststof kasten en het lasdozenprogramma werd geactualiseerd. Op het centrale deel van het kantoorgebouw werden in 1989 nog twee verdiepingen gebouwd en werd de engineeringafdeling uitgebreid. Ook de productiefaciliteiten werden uitgebreid en gemoderniseerd. In 1993 werd de naam van het bedrijf gewijzigd in ABB HAF b.v. Eind 1994 namen de heren A. Heetebrij en K. Loppersum afscheid van de H.A.F. Beiden werden benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Zij werden opgevolgd door René Wortelboer (afkomstig van ABB Rotterdam).

Anno 2010 herinneren bij ABB Installatiemateriaal b.v., zoals het nu heet, alleen nog twee productnamen aan de geschiedenis van het bedrijf. Het leveringsprogramma omvat HAFONORM installatiekasten (groepenkasten, schakelaarkasten, verdeelkasten en rail- en klemmenkasten) en HAFOBOX installatiedozen (lasdozen, centraaldozen, inbouwdozen en kabeldozen). 

Hoewel mevrouw Van der Kulk-Bouwens in de jaren ’60 geen directe bemoeienis meer had met de H.A.F. stelde ze zich regelmatig op de hoogte van de gang van zaken. In haar klassieke limousine liet zij zich dan door haar geüniformeerde chauffeur naar Ede rijden. In afwachting van de terugreis vulde die chauffeur twee jerrycans met Ede’s leidingwater, zodat mevrouw terug in Rotterdam een lekker kopje thee kon nuttigen!

Getoonde foto
GA40007