Eiermarkt Ederveen

Eiermarkt Ederveen

Periode: 1924 tot heden

Begin augustus 1924 richtten Piet Boer, Klaas Drost, Jan de Koning en Evert van Wagensveld een marktcommissie op voor de handel in eieren. De gemeente Ede en Gedeputeerde Staten van Gelderland gingen akkoord en al op 29 augustus werd de eerste eiermarkt  in Ederveen gehouden.

De markt speelde zich af op het terrein bij het café van Klaas Drost ´De Goede Hoop´. Dit was op de hoek Hoofdweg-Schras (toentertijd Grintweg hoek Sintelweg). De markt werd gehouden in de open lucht, wat gezien de Hollandse weersgesteldheden niet altijd even plezierig was. Eind 1924 liet Klaas Drost bij zijn café een schuur bouwen, waarvan de eierhandelaren vrijdags gebruik konden maken. Deze schuur deed ook dienst als paardenstal, bovendien was er een varkens- en kalverwaag in gevestigd.

Marktgebouw
De aanvoer van eieren groeide snel, waardoor er meer ruimte nodig was. In maart 1925 kocht Piet Boer een stuk grond, gelegen tussen de veldwachterswoning en de Openbare Lagere School, van de gemeente. In oktober van dat jaar werd een bouwvergunning verstrekt voor een nieuw te bouwen marktgebouw voor de handel in eieren. Dit eerste echte marktgebouw werd voor de prijs van 6.000 gulden gebouwd door aannemer P.A. van Stuyvenberg.

Marktvereniging
In 1928 werd Piet Boer aan de kant gezet; hem werd verweten geld aan de markt te willen verdienen. De boeren besloten zelf een marktvereniging op te richten. Op 19 april 1928 werd een bestuur gekozen, onder voorzitterschap van Jan de Koning. De officiële naam van de vereniging was: ‘Vereniging tot Bevordering van het Marktwezen te Ederveen en Omstreken’. Tijdens de oprichtingsvergadering meldden zich maar liefst tweehonderd leden aan. Het eerste besluit van de vereniging was de aankoop van het marktgebouw en de grond. De Boerenleenbank in Bennekom verleende de hypotheek (tegen 5%).

Handel
De eierboeren kwamen vrijdags met hun mandje of kistje eieren naar de markt. De eieren werden geteld door speciale ‘tellers’, die in vijftallen (drie eieren in de ene hand en twee in de andere) de eieren telden. De verkoper kreeg dan een briefje met het aantal erop, waarna hij kon afrekenen met de opkoper/handelaar. De prijs van de eieren werd door loven en bieden tussen boer en handelaar vastgesteld. In het marktgebouw werden de eieren overgepakt in grote manden, waar houtkrullen tussen de eieren werden gedaan tegen breuk. In 1939 werd er een houten pakloods bij het marktgebouw aangebouwd. Later werden de manden vervangen door speciale kisten, en nog later door de nu bekende eiertrays (op de Veluwe treesjes genoemd). Lange tijd waren eieren de belangrijkste bron van inkomsten voor de Ederveense boer.

Aanvoer
De aantallen op de markt aangevoerde eieren stegen voortdurend; al in 1929 werden er eieren naar het buitenland geëxporteerd. In 1934 bedroeg de aanvoer 9.300.800 stuks. Gedurende de oorlogsjaren werd er geen markt gehouden. De boeren consumeerden hun kippen en eieren zelf, mede omdat er nauwelijks aan voer was te komen. Na de oorlog duurde het tot de jaren ’50 voor de markt weer goed begon te lopen. In 1957 werden in Ederveen 25,6 miljoen eieren verhandeld. Ter vergelijk de aantallen van concurrerende markten in dat zelfde jaar: Barneveld 90,6 miljoen, Scherpenzeel 49 miljoen, Putten 13 miljoen, Apeldoorn 11,5 miljoen, Woudenberg 8,3 miljoen en Ede 5,1 miljoen eieren. Het topjaar voor de Ederveense eiermarkt was 1964 met 58 miljoen eieren, daarna liepen de aantallen langzaam terug tot circa 3 miljoen in 1985. Doordat er steeds minder boeren eieren aanboden en er ook steeds minder handelaren waren, ging de handel meer en meer rechtstreeks tussen aanbieder en opkoper, dus buiten de markt om. Eind 1988 werden de laatste eieren verhandeld op de Ederveense markt.

Centrale plaats
Naast de handel in eieren was er in en bij het marktgebouw plaats voor nevenhandel. Al vrij spoedig na de start van de markt, konden er ook biggen worden gekocht en zaken die nodig waren op de boerderij, zoals halsters, klompen, emmers, en dergelijke. Later kon men er ook rookwaren en levensmiddelen kopen. De markt had ook een sociale functie: onderlinge contacten werden versterkt (soms onder het genot van een borreltje) en nieuwtjes werden uitgewisseld. Daarnaast werd het gebouw voor ontspanning gebruikt. Aanvankelijk ging dat om het vertonen van lichtbeelden en uitvoeringen van de Chr. Zangvereniging Exelsior. Later waren dat onder andere optredens van de Harmonie Irene en voorstellingen van de toneelvereniging. Onder de vele andere activiteiten in het marktgebouw behoorde ook de bazaar van de kerk en diverse lezingen. 

Heden
In 2005 werd het marktgebouw aan ’t Schras aangewezen als Gemeentelijk Monument. Anno 2012 bestaat de marktvereniging nog steeds, met veel leden (lang niet allemaal boer) in het dorp. De vereniging beheert het gebouw en verhuurt dit voor allerlei gebruik. In het marktgebouw wordt elke vrijdag een bescheiden warenmarkt gehouden en eens in de maand is er een kleinvee-markt.

Getoonde foto
GA13098