Harskamp, de geschiedenis van

Harskamp, de geschiedenis van

Periode: van 1379 tot heden

Volgens de oudst in het Gemeentearchief bewaarde ‘volkstelling’ telt Harskamp in het jaar 1818 vijfenveertig woningen, waarin 98 mannen en 78 vrouwen onderdak vinden. Naast deze 176 inwoners telt het dorp 19 paarden, 120 runderen, 36 varkens en 272 schapen.

Harskamp wordt voor het eerst in 1379 genoemd in een geschreven document. Het betreft een belening door Brant van Delen met het goed Harskamp, dat weer een leen is van het huis Keppel. De Van Delens zijn in het Kerspel Otterlo, maar ook daarbuiten, een vooraanstaand geslacht. Het goed Harskamp blijft in het bezit van de Van Delens tot de familie in 1654 uitsterft. Daarna komt het goed door verkoop en vererving in handen van diverse families.

Buurt
Vanaf die tijd neemt de invloed van de buurt Harskamp, later Harskamp-Westeneng-Westerhuis, binnen het kerspel Otterlo af. Uit een cohier van de ambtsbelasting blijk dat er in 1761 in de buurt toch al een timmerman, een smid, een wagenmaker en twee klompenmakers zijn gevestigd. Aan het huis Harskamp is het buurrichterschap verbonden; door de Heren van Harskamp worden ook de buurmeesters van deze buurt benoemd. De buurspraak wordt meestal gehouden bij de brouwer, soms onder de molen en ook wel op het Huis Harskamp. Aanvankelijk wordt er tijdens de buurspraak goed gegeten en gedronken, maar later kost de beteugeling van de stuifzanden zoveel dat er geen maaltijden meer verstrekt kunnen worden. In 1884 wordt na ruim veertig jaar onderhandelen de buurt opgeheven en wordt de grond onder de geërfden verdeeld.

Huis
In 1909 kopen Helene en Anton Kröller-Müller twee herenhuizen in Harskamp: Huize Harskamp en Huize Het Laar. Huize Harskamp wordt overgenomen van Johannes Knuttel, oud eigenaar van de boter- en kaasfabriek Concordia in Ede. Huize Harskamp is gebouwd op de fundamenten van de afgebroken  eeuwenoude havezate van de familie Van Delen. Het huis wordt tot het gereedkomen van het jachthuis St. Hubertus zo nu en dan bewoond door de familie Kröller.

School
In de periode 1861 tot 1894 wordt in Harskamp een schooltje gedreven, een zogenaamd bijschooltje,  waar wat aan lezen en schrijven wordt gedaan. Het onderricht wordt gegeven door Jacoba ‘Trui’ Heebink en wordt door het gemeentebestuur gedoogd ondanks het feit dat het schooltje niet voldoet aan de eisen en Trui niet bevoegd is. Het is voor de kinderen in Harskamp ook geen pretje; de dichtstbijzijnde (openbare) school in Otterlo is drie kwartier lopen en de christelijke school ligt op vijf kwartier lopen. Door de oprichting van een christelijke schoolvereniging wordt Trui’s werk overbodig. In 1894 opent de nieuwe school haar deuren. De eerste hoofdonderwijzer is G. Kamerling.

Schietkamp
Met de komst van het Infanterie Schietkamp (ISK) in 1899 wordt Harskamp legerplaats. Er wordt een terrein van 3000 ha ingericht met (voorlopig) een tentenkamp voor de infanteristen. Hiervoor moeten vier boerderijtjes het veld ruimen. De legerplaats kan aan maximaal 3000 man onderdak bieden. Tijdens de mobilisatie voor de Eerste Wereldoorlog worden er houten barakken gebouwd en wordt de waterleiding en de verlichting verbeterd. In de periode voor de Tweede Wereldoorlog wordt het aantal schietbanen uitgebreid. Tijdens de oorlog is het schietkamp door de Duitsers nauwelijks gebruikt. Met veel vernieuwingen en ander materieel is het ISK nog steeds in gebruik.

Kerk
Mede door de komst van het ISK ontstaat er een kern, een centrum, een dorp. Zo’n kern heeft behalve winkeltjes, cafés en een school behoefte aan een eigen kerk. In het kerspel Otterlo kent alleen Otterlo een kerkgebouw, waardoor kerkgangers uit de buurt Harskamp grote afstanden moeten lopen. Er is lange tijd geen geld voor een kerk in Harskamp en men gaat over tot de stichting van een Hervormd Evangelisatiegebouw. Hier wordt zondags door predikanten van elders dienst gedaan. De Gereformeerden houden hun godsdienstoefeningen in een militair gebouw, met telkens andere dominees. In 1927 wordt een Nederlands Hervormde Kerk gebouwd aan de Edeseweg hoek Harderwijkerweg. Inmiddels heeft het dorp ook een Gereformeerde en een Hersteld Hervormde Kerk.

Getoonde foto's:
GA20578 Dorpsstraat (1965)