Anna Maria Moens

Anna Maria Moens

Anna Maria Moens is geboren op 31 augustus 1775 in Amsterdam en gedoopt op 6 september 1775 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Op 10 maart 1832 is zij in Ede overleden. Zij was de dochter van Henricus Moens en Maria Margaretha Brunius. Zij kwam uit een beschaafd en redelijk welvarend milieu. Haar vader was sinds 1767 lid van 'het gilde der makelaars'. Gezien haar milieu moet zij op een particuliere school voor meisjes hebben gezeten. Het is niet ondenkbaar dat zij in de periode 1786-1790 last heeft gehad van een daling in maatschappelijk aanzien.

Leonard Haverkamp
Leonard Haverkamp, haar tweede vader, heeft haar gestimuleerd om gedichten te gaan schrijven. Ook schreef zij een Zedenkundig Schoolboek. Hiervoor kreeg zij de Gouden Ereprijs. Volgens het notulenboek van het 'Departement Hoorn van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen' is tijdens de vergadering van 19 augustus 1800 besloten een deputatie af te vaardigen om hun lid, mevrouw Moens, geluk te wensen met deze prijs. In de vergadering van 9 oktober 1800 heeft deze commissie haar opdracht uitgevoerd en de gelukwensen namens de leden van het Departement overgebracht. Vrij kort na deze huldiging is zij aan het eind van het jaar 1800 uit Hoorn vertrokken. Zij ging verhuizen naar Wijhe (Overijssel) om daar een toekomst als onderwijzeres c.q. kostschoolhoudster op te bouwen. Zij heeft in de beginjaren in Wijhe de banden met Hoorn niet verbroken. Als erelid van de 'Maatschappij tot Nut van 't Algemeen' heeft zij zelfs geprobeerd om voor een 'gewoon' burger een gepaste beloning te verwerven. Hoeveel leerlingen haar kostschool in Wijhe geteld heeft, is niet bekend. Het huis 'Wijhezigt' bood plaats aan ongeveer 30 tot 35 personen. Hoewel er officieel geen leerlingenlijst bestaat, zijn er enkele namen bekend (dit blijkt uit haar bijdragen in haar Album Amicorum). Op 13 mei 1817 werd zij in het lidmaten- en attestatieboek van de Hervormde Kerk te Wijhe uitgeschreven naar Ede.

Kostschool
Daar begon zij in 1818 in 'Huis Kernhem' een kostschool. Als leerling werden vooral jongedames en een aantal jongeheren tot twaalf jaar uit de gegoede stand aangenomen. De leerlingen werden opgevoed in 'vaderlandsliefde, huwelijkstrouw, moederlijke liefde en ware godsdienstzin'. Wanneer leerlingen goed presteerden, kregen zij een door mevrouw Moens eigenhandig geschreven gedicht. De Provinciale Commissie van Onderwijs in Gelderland bericht in 1828 dat de kostschool van Anna Maria Moens in Ede in aanmerking kwam 'ter opleiding tot den post van onderwijzeresse'. Op 14 april 1828 is op 'Huis Kernhem' het officiële 25-jarig bestaan van Moens Instituut gevierd. Anna Maria Moens heeft ter gelegenheid van het 25-jarig ambtsjubileum een gedicht geschreven bestaande uit 12 verzen.
Kort na haar zesenvijftigste verjaardag op 6 september 1831 is zij ziek geworden. De aard van haar ziekte is niet bekend.
In de avond van 10 maart 1832 is zij gestorven. Hendrik Herikhuizen en burgemeester Prins van de gemeente Ede deden aangifte van haar overlijden. Op haar wens werd zij na haar overlijden begraven op de Paasberg in Ede. Zij werd door een lijkkoets, getrokken door zes paarden, naar haar laatste rustplaats gebracht.

Wandelterrein
Na de dood van Anna Maria Moens heeft Charlotte Leinweber de kostschool nog zes jaar voortgezet. Deze Charlotte Leinweber trouwde in 1832 met Johannes Brouerius van Nidek. Zij vertrok in 1838 naar Delft, omdat de ouders van haar leerlingen weinig vertrouwen in haar hadden. In 1868 schonk het echtpaar Brouerius van Nidek-Leinweber een wandelterrein met de zich daarop bevindende grafplaats van Anna Maria Moens aan de gemeente Ede. De gemeente moest garant staan voor het onderhoud van dit terrein.

De notariële akte van schenking door het echtpaar Brouerius van Nidek-Leinweber van 13 maart 1868 aan de gemeente Ede en een notariële akte van schenking van een perceel hakhout door de heer Brouerius van Nidek bevinden zich in het gemeentearchief Ede.

Monument
In 1833 richtte een aantal leerlingen van haar een gedenkteken op, bestaande uit een gietijzeren gedenkzuil met opschriften. Aan de voorkant staat de volgende tekst: 
Aan Anna Maria Moens, Geb. den 31 augustus 1777. [moet zijn 1775] Overleden Op den Huize Kernheim, Den 10 maart 1832, Ter nagedachtenis Door sommige van haar kweekelingen. 

Aan de achterzijde staat het volgende: 

Hier rust een eed'le vrouw, 
De roem van haar geslacht, 
Die met de teerste zorg 
Het moeilijkst werk volbracht; 
Zij wees aan 't jeugdig hart 
Het spoor naar beter leven, 
En kweekte meenge bloem 
Voor 't hemelsch vaderland. 
God nam haar van ons weg, 
Haar taak was afgeweven, 
Zij stierf en gaf haar geest, 
Vertrouwend in Gods hand.

Getoonde foto
GA13800