De Poortwachter

De Poortwachter

Periode: 2003 tot heden

Op 15 september 2003 opende gedeputeerde Marijke van Haaren samen met burgemeester Roel Robbertsen van Ede en hoofdingenieur-directeur H. Bevers van Rijkswaterstaat de tuibrug over de A12, die als naam ‘De Poortwachter’ heeft meegekregen.

De opening was een middeleeuws schouwspel. Twee poortwachters/hellebaardiers bewaakten een poort, die pas open ging open nadat de drie de juiste toegangscode hadden gesproken. Nadat de genodigden (waaronder oud-burgemeester Pim Blanken) de brug waren gepasseerd, nam direct het verkeer bezit van de brug.

Rijkswegenplan
In het Rijkswegenplan van 1932 was de aanleg van de snelweg A12 gepland vanaf Den Haag via Utrecht tot aan De Klomp. Verder naar het oosten diende het verkeer gebruik te maken van de reeds bestaande Rijksweg 24 (nu N224). Plannen om de A12 door te trekken ten noorden van Arnhem naar Duitsland stuitten op bezwaren van natuurbeschermers èn de legerleiding die achter de Grebbelinie wilde blijven. De aanleg van een snelweg vanaf De Klomp is dan ook niet in het laatste vooroorlogse Rijkswegenplan (1938) opgenomen. Uiteindelijk werd met de doortrekking van de A12 in opdracht van de Duitse bezetter begonnen.

Hazenpad
Al op 29 oktober 1940 namen de Duitsers de verdere aanleg ter hand. Het werk verliep moeizaam, vooral door gebrek aan materialen. De aanleg van de ‘Atlantikwall’ kreeg voorrang. In 1943 kwam het werk nagenoeg tot stilstand. De arbeidskrachten werden in Duitsland ingezet, mede omdat het oostfront steeds meer soldaten nodig had. Er was toen wel een zandbasis aangelegd tot aan Elten. Ook waren de viaducten bij Veenendaal en Ede gereed. Door de Nederlanders werd deze weg wel het ‘Hazenpad’ genoemd, een snelle vluchtroute voor de Duitsers als de Engelsen zouden aanvallen. Na de Tweede Wereldoorlog is de A12, vanaf 1948, in een aantal etappes voltooid.

N781
De ‘Oude Rijksweg’ (N224) bleef lang een veel gebruikte doorgaande weg, waarop de N781 uit Wageningen aansloot. Deze weg kruiste de A12 met behulp van een uit de oorlog stammend viaduct. In de jaren vijftig van de vorige eeuw is de Kekkesteeg omgebouwd tot de Nieuwe Wageningseweg, later omgedoopt tot Mansholtlaan op Wagenings grondgebied en Dr. W. Dreeslaan in Ede. De groei van het (vracht)verkeer van en naar de plaatsen Ede en Wageningen maakten een ruimere aansluiting op de A12 en een betere doorstroming noodzakelijk. Vooral Ede kampte jarenlang met ellenlange files. In 2004 werd het tracé tussen Wageningen en Ede van de N781 verbreed tot twee maal twee rijstroken met in beide richtingen een extra busbaan. Ook voor de fietsers werden (veilige) voorzieningen aangelegd. Bovendien werd de bereikbaarheid van het ziekenhuis ‘De Gelderse Vallei’ voor ambulances verbeterd.

Ontwerp
In mei 2000 dienden de Gedeputeerde Staten van Gelderland een aanvraag in bij de gemeente Ede voor vergunning tot het bouwen van een viaduct over de A12. Het ontwerp van het viaduct is van de hand van de Bennekomse professor ir. A. Krijgsman van adviesbureau ABT uit Arnhem. Krijgsman werd bijgestaan door architect ir. Hans ter Beek van bureau Op ten Noort Blijdenstein (ONB). Het ontwerp werd enthousiast ondersteund door de toenmalige Edese wethouder Wilke Dekker en gedeputeerde Johan de Bont. Voor Krijgsman was het de laatste opdracht voor zijn emeritaat. Hij was onder andere betrokken bij het ontwerpen van de Erasmusbrug in Rotterdam, de Lingebrug bij Gorkum en het Gelredome. Gekozen werd voor een tuibrug, een brugtype waarbij het dek aan kabels of stangen vanuit palen (pylonen genaamd) is bevestigd. Een tuibrug kan uit één, twee of meerdere pylonen bestaan. Voor Ede werd vanwege de grote breedte gekozen voor drie pylonen.

Bouw
BAM Civiel b.v. uit Gouda kreeg van de provincie Gelderland de opdracht voor de bouw van het viaduct. De totale bouwsom bedroeg € 14.820.000,- en in november 2000 werd gestart met de uitvoering. BAM Civiel was verantwoordelijk voor de uitvoering van het totale project, inclusief het plaatsen van een noodviaduct, de verkeersregelinstallaties, de tijdelijke verkeersomleidingen, de belijning, de waterafvoer, de damwandschermen en het verleggen van de aansluitende wegen. Ook werd op de plaats van het voormalige depot van Rijkswaterstaat een carpoolplaats aangelegd. Op het moment van de opening was ‘De Poortwachter’ met 51 meter de breedste tuibrug van Europa. De pylonen zijn bijna 40 meter hoog en de brug is 110 meter lang.

Naam
Het was de voormalige wethouder van Ede Wilke Dekker die al in een vroeg stadium de naam ‘Poortwachter’ liet vallen. De naam voor deze poort van Ede moest iets van soliditeit, daadkracht en betrouwbaarheid uitstralen. Hij noemde de naam eens bij de provincie, in een krantenartikel en bij de bouwer. Zodoende kreeg de brug haar naam als werknaam. Uiteindelijk koos de provinciale naamgevingscommissie tot grote vreugde van Dekker ook voor de naam ‘De Poortwachter’.

Willy Brand-viaduct
Vlak achter ‘De Poortwachter’ ligt een kleinere tuibrug, met twee asymmetrisch geplaatste pylonen, over de dr. Willem Dreeslaan. Ook bij het ontwerp van deze brug, genaamd het ‘Willy Brandt-viaduct’, was professor Krijgsman betrokken. De brug is onderdeel van de verbinding tussen de woonwijken Rietkampen en Maandereng. Het direct achter de brug gelegen winkelcentrum De Stadspoort is eveneens over de Willem Dreeslaan heen gebouwd. Samen vormen de beide tuibruggen en het winkelcentrum een imposante, eigentijdse entree tot Ede.

Getoonde foto
GA40338