Bombardementen

Bombardementen

Op zondag 17 september 1944 begon de grootste luchtlandingsoperatie uit de wereldgeschiedenis. Meer dan 30.000 geallieerde parachutisten of bemanningen van zweefvliegtuigen kwamen in het gebied tussen Eindhoven en Arnhem naar beneden. Een deel hiervan landde op de Ginkelse heide in Ede.

Voorafgaand aan deze slag voerden geallieerde bommenwerpers aanvallen uit op Duitse doelen in de omgeving van Arnhem, waaronder ook Ede. Een groot deel van de afgeworpen bommen bestemd voor doelen in Ede kwam in woonwijken in Ede, vooral Ede-Zuid, terecht. 

Doelen
Vanaf diverse vliegvelden in Engeland vertrokken die ochtend grote aantallen bommenwerpers richting Arnhem, Nijmegen en Ede. De belangrijkste doelen van de bommenwerpers in Ede en omgeving waren de luchtdoelkanonnen (Flak) van de Duitsers. Twee groepen van zes Amerikaanse B-17 toestellen zouden, ondersteund door jagers van de RAF, de doelen in Ede voor hun rekening nemen. De Duitse Flak-opstellingen waren gesitueerd tussen de kazernes. Andere toestellen hadden opdracht om, onder andere, opstellingen te vernietigen bij Deelen en bij het Lexkesveer in Wageningen.

Eerste bombardement
Doordat de eerste groep van zes bommenwerpers hun opgegeven doelen niet op tijd konden vinden, vlogen zij over Ede heen en maakten een grote boog over ons land om opnieuw aan te vallen. Hierdoor voerde de tweede groep het eerste bombardement uit. Deze toestellen lieten om 11.38 uur, op een hoogte van zes kilometer, hun 170 bommen los. Doordat de formatie iets te ver naar het zuiden kwam aanvliegen troffen de bommen niet alleen het kazerneterrein, maar ook de woonwijk Ede-Zuid. De drie laatste toestellen lieten hun (90) bommen los ten zuiden van de spoorlijn boven het gebied van de Parkweg, de Twijnstraat en de Eerste en Tweede Parkdwarsstraat.

Tussenbombardement
Vier minuten na het eerste bombardement werd een bombardement uitgevoerd door zes Britse bommenwerpers. Het is nooit helemaal duidelijk geworden welke opdracht deze groep bommenwerpers had. Bij dit bombardement werd opnieuw de Parkweg getroffen, maar nu ook de ENKA en het Hora-gebied.

Tweede bombardement
Om 12.02 uur was de eerste groep bommenwerpers terug boven Ede en liet haar, eveneens 170, bommen los. Geen enkele bom trof doel; de Flak-opstelling bij de Elias Beekmankazerne. Het grootste deel van de bommen kwam terecht op de Ginkelse heide, de Sijsselt en het bos achter de kazerne.

Derde bombardement
Om 15.15 uur probeerde een groep van 71 RAF-bommenwerpers het opnieuw. Doelen waren het spoorwegemplacement en de kazernes. Ook dit keer kwamen de meeste bommen niet op de juiste plaats naar beneden. De schade aan het station en de kazernes bleef beperkt. De overige bommen trokken een spoor van vernieling van zuid naar noord door het dorp. In een grote cirkel rond het kruispunt Maanderweg/Beukenlaan, het Maandereind, de Schoolstraat, de Amsterdamseweg, de Burg. Prinslaan en rondom de RK-kerk aan de Stationsweg kwamen de bommen in bewoonde gebieden neer.

Slachtofferhulp
Direct na het eerste bombardement kwam de hulpverlening op gang. De Zuiderpoort aan de Kerkweg werd ingericht als verzamelplaats voor de dodelijke slachtoffers. De gewonden werden overgebracht naar een school aan de Mulderslaan en later werd de Reehorst als noodhospitaal ingericht. Gewonden werden ook naar het Bennekomse Bethaniëziekenhuis en het Edese Julianaziekenhuis overgebracht. Later werden ook hotel Buitenzorg en de huishoudschool aan de Brouwerstraat door het Rode Kruis ingericht als noodhospitaal. De Koepelschool aan de Maanderbuurtweg werd in gebruik genomen om daklozen onder te brengen.

Zwarte zondag
Op deze zondag, die later zwarte zondag genoemd zou worden, kwamen bij de eerste bombardementen, vooral in Ede-Zuid, 35 inwoners om het leven. Bij het derde bombardement vielen 34 Edese doden, wat het totaal op 69 slachtoffers bracht. De Duitse troepen in de kazernes verloren 25 doden. Het aantal gewonden was niet bekend, maar zeer groot. Door de bombardementen werden die dag 46 woningen totaal vernield, 165 zwaar beschadigd en liepen er 1005 lichte schade op. De RK-kerk aan de Stationsweg werd grotendeels in puin gelegd.

Aan de Parkweg, ter hoogte van de kruising met de Johannes Bosboomlaan is 65 jaar na dato een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de bombardementen opgericht. Het monument is op 17 september 2009 onthuld door burgemeester C. van der Knaap, om exact 11.38 uur, het moment waarop de eerste bom viel.

Getoonde foto
GA32936