Wekerom

Wekerom

Periode: 814 tot heden

Al in het jaar 814 is Wekerom bekend onder de naam Wicherumlo. In 1349 wordt Wekerom genoemd in oude archieven van een verkoop door Hertog Reinoud aan de malen (eigenaren)  en katers (pachters) van Wekerum in het kerspel Ede.

Omstreeks 1370 is er sprake van een leengoed ‘Bouwhuis’ te Wekerom. Dan verkrijgt een zekere Pelgrim van Eyschoten dat leengoed. De latere bezitters vernoemen zich naar het goed. Kennelijk zijn dit ‘vrije’ boeren, dus geen horigen (ondergeschikten).

Buurschappen
Wanneer de buurschappen binnen het ambt Ede zijn ontstaan is niet precies bekend, maar zeker is dat een aantal reeds in de Middeleeuwen bestaat. De voorzitter van de buurt is de buurrichter, bijgestaan door de buurmeesters. Tijdens de jaarlijkse vergadering van de geërfden (de buurspraak) komt de regelgeving tot stand over de gezamenlijke eigendommen, b.v. het onderhoud van de wegen. De buurschrijver houdt de notulen van de buurspraak bij in het buurtboek, terwijl de buurscheuter toeziet op de uitvoering van de genomen besluiten. Het buurrichterschap was erfelijk verbonden aan het huis Laar in Eschoten.

Buurschap Wekerom
Het oudst bewaarde buurtboek van de buurt Wekerom-De Valk-Eschoten vangt aan in 1758. Helaas is het eerste boek verloren gegaan. Tot de Franse tijd (1795-1813) hebben de Edese ambtsjonkers grote invloed bij de buurschapen. Na de instelling van het Koninkrijk der Nederlanden wordt de invloed van de adel steeds kleiner. Met de totstandkoming van de Gemeentewet in 1851 neemt de gemeente Ede diverse taken van de buurten over. De buurt Wekerom-De Valk-Eschoten wordt in 1858 opgeheven, waarbij de gezamenlijke goederen worden verdeeld onder de geërfden. In 1844 zijn er in Wekerom en De Valk zestien geërfden.

Wekeromse Bos
Het Wekeromse Bos is van ouds een maalschap. De oudst bekende gegevens hierover stammen uit een resolutieboek uit 1720. Het bos behoort niet tot een buurt, maar is een zelfstandige maalschap. Het wordt beheerd door de malen (eigenaren), die tezamen de zaken van het bos regelen, vergelijkbaar met de buurten. De opbrengst van het gekapte hout wordt, afhankelijk van hun aandeel (hoeven genaamd), verdeeld onder de malen. In het Wekeromse Bos bevinden zich de voormalige landgoederen Peppelenbosch en Westenrode. In 1875 wordt de maalschap opgeheven en het bos verdeeld en verkocht.

Kerk
Kerkelijk behoort Wekerom van ouds tot de Nederlands Hervormde gemeente van Ede. Omdat  vroeger lang niet iedereen over vervoer beschikt is de kerkganger vaak heel lang onderweg. Vanaf het eind van de 19^e eeuw worden er, als de koeien buiten lopen, huisdiensten gehouden op de deel van boer Kampert door een dominee uit Ede. Vanaf 1915 kan men wel beschikken over een klein catechisatielokaal aan de Roekelseweg. Later kan men terecht in het verenigingsgebouw ‘Elim’, maar ook dat blijft behelpen. Met hulp van de kerkvoogdij uit Ede kan men eind 1954 over een eigen kerkgebouw beschikken. Pas in 1970 wordt de kerkelijke gemeente zelfstandig. Twee jaar later wordt ds. A. Beens als eerste predikant in Wekerom bevestigd.

School
In de eerste helft van de 19^e eeuw wordt er onbevoegd lesgegeven in zijn eigen woning door boswachter W. Zandbergen. Hij geeft de Wekeromse jeugd les in rekenen, schrijven, lezen en bijbelse geschiedenis. Na de opheffing van de buurt Wekerom-De Valk-Eschoten verrijst in 1855 in De Valk een geheel nieuwe (openbare) school. Deze school wordt in 1929 overgenomen door de vereniging voor Christelijk onderwijs. Daarvoor al wordt in 1923 een christelijke school gebouwd in Wekerom met medewerking van de Nederlands Hervormde kerkvoogdij uit Ede. Het eerste hoofd van deze school is C. Smits. Een tweede (christelijke) school wordt in 1972 in gebruik genomen; de Joh. Calvijnschool.

Politie
Vanaf het begin van de 20^e eeuw is veldwachter G.J. Wassink een bekend figuur in Wekerom. De agent heeft aan het handhaven van de orde een makkelijke taak, want veel overtredingen van ernstige aard doen zich nauwelijks voor. Hij is een vraagbaak voor velen en verleent bij verwondingen en ongevallen goede diensten in een dorp waar geen dokter is en waar Wassink als enige over een verbanddoos beschikt.

Wekeromse Zand
Het Wekeromse Zand is een uniek stuk ongerept natuurgebied. Het stuifzandgebied is ruim vierhonderd hectare groot en het behoud van dit gebied is grotendeels te danken aan notaris Dinger uit Lunteren. Hij heeft kunnen voorkomen dat het Wekeromse Zand in diverse percelen verkaveld is. Door aankoop en ruiling slaagt de notaris erin dit gebied in zijn bezit te krijgen. Sinds 1956 is het Wekeromse Zand eigendom van de stichting Het Gelders Landschap.

Getoonde foto's:
GA20313  'Dorpsplein’ Wekerom (1981)
GA32492  Het Wekeromse Zand (1932)