Villa Oud Vossenhol

Villa Oud Vossenhol

Periode: 1867 tot heden

Oud Vossenhol kent een lange voorgeschiedenis; de oudst bekende vermelding stamt uit 1604 als een stuk akkerland bij Hoekelum ‘Voshol’ wordt genoemd. In 1868 werd op deze grond een villa gebouwd. Eerste bewoner was de bekende hoogleraar scheikunde uit Utrecht professor Gerard Johannes Mulder. 

Mulder bewoonde het huis tot zijn overlijden in 1880, waarna het huis werd gekocht door de Amsterdamse koopman Abel Banting. Het huis droeg in die periode de naam ‘Raginhart’, maar wie het deze naam had gegeven is niet bekend. In 1882 liet Banting op een tegenover liggend stuk land het dubbele woonhuis bouwen, dat nu bekend is als Klein Vossenhol. Tot zijn dood in 1900 bleef Banting in Oud Vossenhol wonen.

Sloop
In 1901 werd het huis door de nieuwe eigenaar Albertus Bomhof uit Brummen verbouwd tot hotel/pension. Vanaf dit tijdstip droeg de villa de naam ‘Oud Vossenhol’. In 1908 volgde een tweede verbouwing, waardoor de villa behoorlijk werd vergroot. Het pension was geen lang leven beschoren; in 1911 werden de activiteiten gestopt en werd het pand verkocht. Een jaar later werd het huis volledig gesloopt in opdracht van de nieuwe eigenaar, de Amsterdamse bankier Joan Henri Nachenius. Hij liet een geheel nieuwe villa bouwen naar een ontwerp van  architect B.J. Quëndag. De villa, met een masieve uitstraling, kreeg een onregelmatige, rechthoekige plattegrond, bestaande uit twee bouwlagen, een kelder en een zolder. De tuin rondom de hoger gelegen villa was in die tijd vele malen groter dan de huidige.

Ziekenhuis
Nachenius liet zich in april 1913 inschrijven als inwoner van de gemeente Ede. Hij bewoonde Oud Vossenhol tot 1927 toen de villa werd overgenomen door Matth. Meiske, afkomstig uit Johannesburg. Meiske liet onder andere het glas-in-lood raam met de afbeelding van het Uniegebouw in Pretoria in de hal aanbrengen. In 1938 kocht de Johanniter Orde de villa op een veiling, met als doel deze in te richten als ziekenhuis. Het bestaande ziekenhuis Bethanië in Bennekom was te klein geworden. De villa werd omgebouwd tot een ziekenhuis met 30 bedden en een operatiekamer op de zolderverdieping, die met een lift te bereiken was. De opening was op 3 september 1938.

Oorlog
De Tweede Wereldoorlog ging niet ongemerkt aan het ziekenhuis voorbij. Al direct in mei 1940 kwamen zeventien patiënten van het Wageningse ziekenhuis over naar Bennekom. Tijdens de oorlog werden, trouw aan de beginselen van de Johanniter Orde, patiënten van vriend en vijand verpleegd. In 1944 werd Bennekom geëvacueerd en werden patiënten en verpleegsters ondergebracht in het kinderhuis Zonneoord in Ede. Een dag na de bevrijding van Bennekom (17 april 1945) werd begonnen met de schoonmaak van Oud Vossenhol. Maar nog voor men klaar was, namen de bevrijders het in beslag, om het enkele weken later weer net zo vuil achter te laten als de Duitsers. Na een hernieuwde schoonmaakbeurt werd het ziekenhuis in de zomer van 1945 weer in gebruik genomen. Bethanië bleef nog tot 1957 gevestigd in Oud Vossenhol, toen het nieuwe Streekziekenhuis werd geopend.

Monument
Na een kort gebruik als zusterhuis werd de villa van 1962 tot 1982 gebruikt als gezinsvervangend tehuis voor jonge gehandicapte vrouwen. In dat jaar verrees in de achtertuin van de villa een modern tehuis: ‘Nieuw Vossenhol’. Oud Vossenhol werd verkocht en kwam in handen van een projectontwikkelaar die de villa wilde slopen. Veel protesten van omwonenden en organisaties deed de gemeente besluiten Oud Vossenhol in 1984 aan te wijzen als eerste Gemeentelijk Monument in de gemeente Ede. Pas in 1987, nadat de gemeente de villa uiteindelijk van de projectontwikkelaar had aangekocht, werd de sloop definitief afgewend. Sinds dat jaar werd Oud Vossenhol weer particulier bewoond, in combinatie met kantoorruimte. Restauratie van het pand werd in fasen uitgevoerd, met als gevolg dat de villa in 2001 ‘promoveerde’ tot Rijksmonument.

Getoonde foto
GA10426