Wilhelminalantaarn

Wilhelminalantaarn

De Wilhelminalantaarn is een zeer bijzonder monument: het is één van de weinige gaslantaarns die Europa nog rijk is, het is een zeldzaam voorbeeld van smeedwerk in de stijl van de Amsterdamse School en het heeft op verschillende plaatsen in Ede gestaan.

In 1923 vierde H.M. koningin Wilhelmina haar zilveren ambtsjubileum. Ter gelegenheid daarvan schonk de Edese burgerij een jubileumlantaarn aan de gemeente. Deze lantaarn bestaat uit een bakstenen sokkel met daarop een spitstoelopende smeedijzeren lantaarn. Tussen de vier stijlen van de lantaarn bevindt zich een decoratieve ‘versiering’. Aan de spits hangt een dubbele ring, met daarin de tekst ‘WILHELMINA  9 SEPT.  1898 – 1923’. Aan deze ring hangen vier gasarmaturen. De lantaarn is vervaardigd door de Edese Machinefabriek Henneman & Co. Het bedrijf, dat destijds werk bood aan zo’n 200 man in Ede-Zuid, is 1935 gesloten (geliquideerd) en het pand is in 1975 gesloopt.

De lantaarn werd geplaatst midden op de kruising van de Stationsweg, de Telefoonweg, het Maandereind en de Maanderweg. De lantaarn stond daar als enige verlichte verkeerszuil voor het spaarzame verkeer. Kort na de oorlog werd dit kruispunt gereconstrueerd en de lantaarn vormde in de ogen van de gemeente een hinderpaal. De lantaarn werd enige jaren opgeslagen op het gemeenteterrein achter het kerkhof. In 1953 werd de lantaarn geplaatst in een plantsoentje bij het Park Paasberg, waar de lantaarn langzamerhand wat in verval raakte. In 1979 moest de lantaarn opnieuw worden verplaatst; nu omdat de Raadhuisstraat werd doorgetrokken.

Met veel inspanning (o.a. door oud-wethouder G.W. Bos) lukte het een plaats te creëren voor de lantaarn op het Museumplein. Dit tot grote vreugde van de vereniging Oud-Ede, die deze plaats voorgesteld had. Dankzij de medewerking van de Veluwse Nutsbedrijven en de PGEM (nu NUON) lukte het een gasaansluiting te realiseren en een tijdklok met ontstekingsmechanisme voor de gaslampen te monteren. Na een zoektocht door half Europa vond men in Duitsland een leverancier die passende glasbollen kon leveren en de bijbehorende gaskousjes. De flink beschadigde sokkel werd hersteld, het smeedijzer schoongemaakt en geschilderd en na al deze moeite had Ede eind 1979 haar nostalgische gaslantaarn weer terug.

Bij de herinrichting van het Museumplein (terrassen) bleek dat de plaats van de lantaarn toch niet de beste keuze was. Uiteindelijk werd besloten de lantaarn opnieuw te verplaatsen, nu naar de Nieuwe Stationsstraat (v/h Veenderweg) hoek Maandereind; nagenoeg op de zelfde plaats als waar het in 1923 allemaal begon! In maart 2007 werd de ‘Wilhelminalantaarn’, inmiddels tot rijksmonument verheven, daar weer in gebruik genomen.

Getoonde foto
GA17034